Су қауіпсіздігі және су шаруашылығы кешенін пайдалану
Сипаттама: Су қауіпсіздігі ұғымы мен негізгі аспектілері, су қауіпсіздігі мәселесін шешу тәсілдері туралы білімді қалыптастырады, су заңнамасы саласындағы негізгі қорғау құжаттарымен таныстырады. Су шаруашылығы кешенінің жүйелері мен ғимараттарын техникалық пайдалану мәселелерін зерделейді. Сумен қамту, су бұру, суару, құрғату және гидротехникалық жүйелерді пайдаланудың жалпы талаптарын, негізгі міндеттерін қарастырады. Пайдалану қызметін ұйымдастыру процестері туралы, пайдалануға қабылдау туралы, қажетті техникалық құжаттама туралы, жөндеу туралы, желілер мен ғимараттарының жұмысын тексеру және бақылау туралы түсінік береді.
Кредиттер саны: 8
Пререквизиты:
- Гидрология және ағысты реттеу
Пәннің еңбек сыйымдылығы:
| Жұмыс түрлері | сағат |
|---|---|
| Дәрістер | 30 |
| Практикалық жұмыстар | 45 |
| Зертханалық жұмыстар | |
| СӨЖО | 45 |
| СӨЖ | 120 |
| Қорытынды бақылау нысаны | емтихан |
| Қорытынды бақылауды жүргізу нысаны | емтихан |
Компонент: Таңдау бойынша компонент
Цикл: Кәсіптік пәндер
Мақсат
- Су қауіпсіздігін қамтамасыз ету және су шаруашылығы жүйелерін пайдалану саласында кәсіби білім мен дағдыларды қалыптастыру, жүйелер мен олардың жекелеген элементтерін тиімді пайдалана білу.
Міндет
- Су қауіпсіздігінің түйінді аспектілерін және су қауіпсіздігі мәселесін шешудің тәсілдерін қарастыру
- Су заңнамасы саласындағы құжаттарды зерделеу және талдау
- Су шаруашылығы кешенінің жүйелері мен құрылыстарын техникалық пайдалану, су шаруашылығы жүйелерін техникалық пайдалану мен техникалық қадағалау міндеттері мен ұйымдастыру мәселелерін зерттеу
Оқыту нәтижесі: білу және түсіну
- су қауіпсіздігінің ұғымы мен негізгі аспектілері, су қауіпсіздігі мәселесін шешу тәсілдері, Су шаруашылығы кешенінің жүйелері мен ғимараттарын техникалық пайдалану, су шаруашылығы жүйелерін техникалық пайдалану мен техникалық қадағалау мәселелері туралы білу және түсіну.
Оқыту нәтижесі: білім мен ұғымды қолдану
- Берілген технологиялық режимдері бар әртүрлі құрылыстардың сенімділігі мен үздіксіз жұмыс істеуін қамтамасыз ету; апатты және зақымдануды қысқа мерзімде жою және болашақта олардың алдын алу мүмкіндігі; Су шаруашылығы жүйелері жұмысының жоғары рентабельділігін қамтамасыз ету
Оқыту нәтижесі: талқылай білуді қалыптастыру
- Су шаруашылығы жүйелері мен ғимараттарының жұмысын талдау негізінде су қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі міндеттерді тиімді шеше білу жұмыстағы ақаулықтың себебін және оны жою тәсілін анықтай білу.
Оқыту нәтижесі: коммуникативтік қабілеттіліктер
- Су ресурстары және суды пайдалану саласындағы соңғы жетістіктер негізінде су қауіпсіздігін қамтамасыз ету және су шаруашылығы жүйелерін пайдалану жөніндегі міндеттерді команданың мүшесі немесе басшысы ретінде жеке-жеке тиімді шешу қабілеті
Оқыту нәтижесі: Оқу дағдылары немесе сабаққа қабілеттілігі
- Су қауіпсіздігін қамтамасыз ету және су шаруашылығы ғимараттарын пайдалану саласындағы міндеттерді шешу үшін ғылым мен техниканың жаңа жетістіктерін қолдана білу
Оқыту әдістері
- Қызметті жандандыру әдістері: пікірталас; топтық жұмыс; баспасөз конференциясы; тапсырмадан озық; проблемалық оқыту; іздеу әдісі; зерттеу әдісі, талқылау; есептеу әдісі. Оқыту процесінде оқытудың техникалық құралдары (презентацияларды, бейнелерді және т. б. көрсетуге арналған теледидар),интернет – ресурстармен жұмыс істеуге арналған компьютерлер және т. б. қолданылады.
Білім алушының білімін бағалау
Оқытушы ағымдағы бақылау жұмыстарының барлық түрлерін жүргізеді және академиялық кезеңде екі рет білім алушылардың ағымдағы үлгеріміне тиісті баға береді. Ағымдағы бақылау нәтижелері бойынша 1 және 2 рейтинг қалыптастырылады. Білім алушының оқу жетістіктері 100 балдық шкала бойынша бағаланады, Р1 және Р2 қорытынды бағасы ағымдағы үлгерім бағасынан орташа арифметикалық ретінде шығарылады. Академиялық кезеңде білім алушының жұмысын бағалауды пән бойынша тапсырмаларды тапсыру кестесіне сәйкес оқытушы жүзеге асырады. Бақылау жүйесі жазбаша және ауызша, топтық және жеке формаларды біріктіре алады.
| Кезең | Тапсырма түрі | Өлшем |
|---|---|---|
| 1 рейтинг | "ҚР Су ресурстарын кеңістікте үлестіру тақырыбы бойынша жоба. ҚР Су ресурстарының жай-күйі: сұраныс, қол жетімділік, сапа. Су тапшылығына әсер ететін факторлар. Экологиялық тәуекелдер" | 0-100 |
| ҚР трансшекаралық су ресурстары | ||
| "Су қауіпсіздігі. № 6 ЦРУ. | ||
| "Су ресурстарының құндылығы және су тапшылығына әсер ететін негізгі факторлар"талқылауына қатысу. | ||
| "Су қауіпсіздігі және СРБ" талқылауына қатысу | ||
| Су шаруашылығы жүйелері мен ғимараттарын пайдалануды жоспарлау | ||
| БӨЖ 1 | ||
| БӨЖ 2 | ||
| БӨЖ 3 | ||
| БӨЖ 4 | ||
| РК 1 | ||
| 2 рейтинг | СШК жүйелерінде және ғимараттарына техникалық қызмет көрсету және жөндеу жұмыстары | 0-100 |
| СШК жүйелеріне қызмет көрсету және басқару кезіндегі табиғатты қорғау шаралары | ||
| Су шаруашылығы жүйелері мен ғимараттарын жаңғырту | ||
| Су шаруашылығы жүйелері мен ғимараттарының ТЭК | ||
| Су шаруашылығы жүйелерін басқаруды оңтайландыру | ||
| СШК жүйелерін автоматтандыру және диспетчерлеу | ||
| БӨЖ 5 | ||
| БӨЖ 6 | ||
| БӨЖ 7 | ||
| БӨЖ 8 | ||
| РК 2 | ||
| Қорытынды бақылау | емтихан | 0-100 |
Жұмыс түрлері бойынша оқыту нәтижелерін бағалау саясаты
| Тапсырма түрі | 90-100 | 70-89 | 50-69 | 0-49 |
|---|---|---|---|---|
| Өте жақсы | Жақсы | Қанағаттанарлық | Қанағаттанарлықсыз | |
| Ауызша сұрақ, пікірталас | білім алушы жүйелі теориялық білімді көрсетеді, терминологияны меңгереді, құбылыстар мен процестердің мәнін қисынды және дәйекті түсіндіреді, дәлелді тұжырымдар мен жалпылаулар жасайды, мысалдар келтіреді, монологиялық сөйлеуді еркін меңгергенін және нақтылау сұрақтарына тез жауап беру қабілетін көрсетеді | білім алушы берік теориялық білімді көрсетеді, терминологияны меңгереді, құбылыстар мен процестердің мәнін қисынды және дәйекті түсіндіреді, дәлелді тұжырымдар мен жалпылаулар жасайды, мысалдар келтіреді, монологиялық сөйлеуді еркін меңгергенін көрсетеді, бірақ сонымен бірге мұғалімнің өз бетінше немесе шамалы түзетулерін тез түзететін маңызды емес қателіктер жібереді | білім алушы таяз теориялық білімді көрсетеді, құбылыстар мен процестерді талдауда нашар қалыптасқан дағдыларды, дәлелді қорытынды жасай алмауды және мысалдар келтіре алмауды көрсетеді, монологиялық сөйлеуді, терминологияны, логиканы және презентация дәйектілігін жете білмейді, мұғалім түзеткен кезде ғана түзете алатын қателіктер жібереді | білім алушы пәннің теориялық негіздерін білмегендігін, құбылыстар мен процестерді талдаудың қалыптаспаған дағдыларын көрсетеді, дәлелді қорытынды жасай алмайды және мысалдар келтіре алмайды, монологиялық сөйлеуді нашар меңгергендігін көрсетеді, терминологияны білмейді, логика мен презентация дәйектілігінің жоқтығын көрсетеді, мұғалім түзеткен кезде де түзете алмайтын қателіктер жібереді, жауап беруден бас тартады |
| Презентация | жұмыс мазмұнын еркін меңгеру, материалды анық және сауатты баяндау, материалды қызықты беру, аудиториямен еркін және дұрыс өзара іс-қимыл жасау, сұрақтарға құзыретті жауаптар, уақытша регламентті сақтау, презентация құрылымы барлық талаптарға сәйкес келеді, презентацияны орындаудың тамаша сапасы. | жұмыстың мазмұнын білу, материалды жеткілікті деңгейде ұсыну және ұсыну, аудиториямен жақсы қарым-қатынас, сұрақтарға жауап беру, уақытша ережелерді сақтау, презентация құрылымы көптеген талаптарға сәйкес келеді, презентацияның жақсы сапасы | жұмыстың мазмұнын жеткіліксіз меңгеру, материалды қанағаттанарлық деңгейде ұсыну және ұсыну, аудиториямен өзара іс-қимыл жасау, сұрақтарға жауап беру, уақытша регламентті сақтау, презентация құрылымы көптеген талаптарға сәйкес келмейді, презентацияны орындаудың қанағаттанарлық сапасы | жұмыстың мазмұнын білмейді, материалды қанағаттанарлықсыз деңгейде ұсыну және ұсыну, аудиториямен өзара әрекеттесудің болмауы, презентация құрылымы талаптарға сәйкес келмейді, презентацияны орындау сапасының төмендігі |
| Жазбаша жұмыс (анықтамалық конспект, есеп) | қажетті әрекеттер тізбегін сақтай отырып, жұмысты толық орындады; жұмыста фотосуреттер, кестелер, суреттер, сызбалар, графиктер, есептеулер бар; қателерді талдауды дұрыс орындайды. Сұрақтарға жауап беру кезінде ол сұрақтың мәнін дұрыс түсінеді, негізгі ұғымдарды дәл анықтайды және түсіндіреді; жауапты жаңа мысалдармен сүйемелдейді, білімді жаңа жағдайда қолдана алады; зерттелген және бұрын зерттелген материал, сондай-ақ басқа пәндерді оқу кезінде алынған материал арасында байланыс орната алады. | "5" бағасына қойылатын талаптарды орындады, бірақ 2-3 кемшіліктер бар. Білім алушының сұрақтарға жауабы 5-ке жауапқа қойылатын негізгі талаптарды қанағаттандырады, бірақ жаңа жағдайда білімді қолданбай, бұрын зерттелген материалмен және басқа пәндерді оқу кезінде игерілген материалмен байланысты пайдаланбай беріледі; бір қателік немесе екіден көп емес кемшілік жіберілді, білім алушы оларды дербес немесе оқытушының аздаған көмегі арқылы түзете алады. | жұмысты толық орындамады, бірақ жазбаша жұмыс көлемінің кем дегенде 50% - ы, бұл дұрыс нәтижелер мен қорытындылар алуға мүмкіндік береді; жұмыс барысында қателіктер жіберілді. Сұрақтарға жауап беру кезінде білім алушы сұрақтың мәнін дұрыс түсінеді, бірақ жауапта бағдарламалық материалды одан әрі игеруге кедергі келтірмейтін курс сұрақтарын игеруде жекелеген проблемалар бар; бір өрескел қателік пен екі кемшіліктен артық емес жіберілді. | жұмысты толық орындамады немесе жұмыстың орындалған бөлігінің көлемі дұрыс қорытынды жасауға мүмкіндік бермейді. Сұрақтарға жауап беру кезінде Бағдарламаның талаптарына сәйкес негізгі білім мен дағдыларды меңгермегендігін көрсетеді; 3 бағалау үшін қажет болғаннан көп қателіктер мен кемшіліктер жіберілді немесе қойылған сұрақтардың ешқайсысына жауап бере алмайды |
| Аралық бақылауға арналған тест формасындағы тапсырмалар | 100-90% дұрыс жауаптар | 89-70% дұрыс жауаптар | 69-50% дұрыс жауаптар | 49-0% дұрыс жауаптар |
Бағалау нысаны
Пән бойынша білім алушының білімін қорытынды бағалау 100 баллдық жүйе бойынша жүзеге асырылады және:
- Емтиханда алынған нәтиженің 40%;
- Ағымдағы үлгерімнің 60% - ы.
Қорытынды бағаны есептеу формуласы:
| И= 0,6 | Р1+Р2 | +0,4Э |
| 2 |
мұндағы, Р1, Р2-тиісінше бірінші, екінші рейтингті бағалаудың сандық эквиваленттері;
Э - емтихандағы бағаның сандық баламасы.
Қортынды әріптік бағасы және оның балдық сандық эквиваленті:
Төрт балдық жүйе бойынша цифрлық баламаға сәйкес келетін білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың әріптік жүйесі:
| Әріптік жүйе бойынша бағалар | Балдардың сандық эквиваленті | Балдар (%-тік құрамы) | Дәстүрлі жүйе бойынша бағалар |
|---|---|---|---|
| A | 4.0 | 95-100 | Өте жақсы |
| A- | 3.67 | 90-94 | |
| B+ | 3.33 | 85-89 | Жақсы |
| B | 3.0 | 80-84 | |
| B- | 2.67 | 75-79 | |
| C+ | 2.33 | 70-74 | |
| C | 2.0 | 65-69 | Қанағаттанарлық |
| C- | 1.67 | 60-64 | |
| D+ | 1.33 | 55-59 | |
| D | 1.0 | 50-54 | |
| FX | 0.5 | 25-49 | Қанағаттанарлықсыз |
| F | 0 | 0-24 |
Дәріс сабақтарының тақырыптары
- Су ресурстарын жаһандық бағалау: су тапшылығынан болатын су қауіпсіздігі
- Трансшекаралық сулар, олармен байланысты қақтығыстар және ынтымақтастық
- Су қауіпсіздігінің теориялық негіздері: су туралы қауіпсіздік түсінігі, суға әсер ететін негізгі қауіпсіздік факторлары
- Ұлттық деңгейдегі су қауіпсіздігі-негізгі параметрлер және сандық бағалау
- Су ресурстарын басқару және су қауіпсіздігі
- Су шаруашылығы кешенінің су қауіпсіздігі
- СШК-дағы техникалық пайдаланудың негізгі міндеттері
- Су алу ғимараттарын пайдалану
- Суды беру және тарату жүйелерін пайдалану
- Сорап бекетін пайдалану
- Су құбырын тазарту ғимараттарын пайдалану
- Канализациялық тазарту ғимараттарын пайдалану
- Суару және құрғату жүйелерін пайдалану
- ГТҒ пайдалану
Негізгі әдебиет
- 1. Судың құндылығы. БҰҰ Дүниежүзілік баяндамасы 2021: https://unhabitat.org/sites/default/files/2021/07/375750rus.pdf
- 2.Орталық Азиядағы су мәселесін қайта қарау. Әрекетсіздік бағасы және су ынтымақтастығының артықшылығы, delphi және razza, 2017: https://carececo.org/upload/Rethinking%20Water%20in%20Central%20Asia_Russian%20version.pdf
- 3. Трансшекаралық су ынтымақтастығы саласындағы Прогресс. 6.5.2 ТДМ, 2018 көрсеткіші үшін жаһандық базистік деңгей https://www.unwater.org/sites/default/files/app/uploads/2019/10/Indicator-652_UNECE_RU.pdf
- 4. ЦРУ 6-Барлығына арналған сумен қамту және санитарлық тазалық, 2021 жылғы прогресс туралы қысқаша шолу: UN Water 2021: https://www.unwater.org/sites/default/files/app/uploads/2021/12/SDG-6-Summary-Progress-Update-2021_Version-July-2021_RU.pdf
- 5 бассейндердегі су ресурстарын интеграцияланған басқару жөніндегі Нұсқаулық, ГВ, МСБР, https://www.inbonews.org/IMG/pdf/handbook_iwrm_rus.pdf
- 6.Су қауіпсіздігі: белгісіздік жағдайында, ЮНЕСКО, 2019, https://ru.unesco.org/courier/2019-1/vodnayabezopasnost-v-usloviyah-neopredelennosti
- 7 әлемдегі су қауіпсіздігін жұмылдыру, ГВП, стратегия 2020-2025, https://www.gwp.org/globalassets/global/about-gwp/strategic-documents/gwp_full_strategy_ru_web.pdf
- 8 Су қауіпсіздігі: тұжырымдаманы іс жүзінде қолдану, ГВП https://www.gwp.org/contentassets/1180bf6f64e04732ac00717c1c643581/tec-20-ru-web.pdf
- 9.Шевцов М. Н., Колпакова В.П., Еремеева Ю. Н."Сумен жабдықтау, Мелиорация және су бұру жүйелерін техникалық пайдалану" Өскемен: ШҚТУ, 2025. – 316 б. ISBN 978-601-208-773-4
- 10 Шевцов М.Н.,Колпакова В.П., Мамырбекова Г.К. Сумен қамтамасыз ету жүйесін техникалық пайдалану. ШҚМТУ, 2016.
- 11 Шевцов М.Н.,Колпакова В.П., Анапьянова С.Б. Суды бұру жүйесін техникалық пайдалану. ШҚМТУ, 2017.
Қосымша әдебиеттер
- Трансшекаралық су ағындары мен халықаралық көлдерді қорғау және пайдалану жөніндегі Конвенция, https://www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/watercourses_lakes.shtml
- 13.НИЦ МКВК Ақпараттық портал, http://www.cawater-info.net/
- 14. Халықаралық су ағындарын кеме қатынасы жоқ пайдалану түрлерінің құқығы туралы Конвенция https://www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/watercrs.shtml
- 16. Трансшекаралық сулар туралы Конвенция: жердегі әсер ету мен жетістіктердің 30 жылдық тарихы, 2022, ECE_MP.WAT_69_RUS_web.pdf (unece.org)
- 16. Трансшекаралық сулар туралы Конвенция: жердегі әсер ету мен жетістіктердің 30 жылдық тарихы, 2022, ECE_MP.WAT_69_RUS_web.pdf (unece.org)
- 17. Халықаралық өзендердегі трансшекаралық ынтымақтастық: проблемалар, тәжірибе, сабақтар, сарапшылардың болжамдары, Ю. х. Рысбеков, МКВК ҒЗО, 2009, http://www.cawater-info.net/library/rus/carewib/transbound_coop.pdf
- О. А. Бояркина, Су мәселесі: Азия және Африка бүгін, № 4, 2016, https://www.elibrary.az/docs/jurnal/jrn2016_343.pdf
- 19. Су ресурстарын интеграцияланған басқару, Орталық Азияның тәжірибесі мен сабақтары – төртіншіге қарай Дүниежүзілік Су Форумы, Рухани В. А., Соколов В. И., Ташкент, 2005, https://www.gwp.org/globalassets/global/gwp-cacena_files/ru/pdf/dukhovny_sokolov_r.pdf
- 20. ҚР ҚН 1.04-07-2001 "Су құбыры-канализация желілері мен ғимараттарына жоспарлы-алдын алу жөндеуді ұйымдастыру және жүргізу"
- 21.ҚР ҚН 3.04-01-2023 Гидротехникалық ғимараттар.
