Массив жағдайын басқару

Сипаттама: Пәннің мақсаты тау-кен жұмыстарының қауіпсіздігі мен тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін тау-кен массивінің кернеулі-деформацияланған күйін бақылау және реттеу әдістерін игеру. Пән тау жыныстарының физика-механикалық қасиеттерін, массивті бақылау әдістерін, оның мінез-құлқын модельдеуді және оның күйін басқару технологиясын зерттейді. Студенттер массивтің күйіне талдау жасай алады, оның мінез-құлқын болжай алады және төтенше жағдайлардың алдын алу және өндірудің тиімділігін арттыру үшін инженерлік шешімдерді қолдана алады.

Кредиттер саны: 6

Пререквизиты:

• Тау жыныстары және процестерінің физикасы

Пәннің еңбек сыйымдылығы:

Компонент: ЖОО компоненті

Цикл: Кәсіптік пәндер

Мақсат

• Пәннің негізгі мақсаты тау жыныс массивінің күйін басқарудағы есептерді шешу және талдап таңдау жасай білу

Міндет

• 1. Тау жыныс массивінің сіресе-деформацияланған күйін басқарудағы негіздерін және принциптерін білу 2. Массивке тау қысымы соққы еткен кездегі технологияны таңдай білу және олардың параметрлерің таңдай білу

Оқыту нәтижесі: білу және түсіну

• Тау жыныс массівінің сірескен күйіндегі басқару заңдастықтарын меңгеру

Оқыту нәтижесі: білім мен ұғымды қолдану

• Тау жыныс массівінің сірескен күйіндегі басқару заңдастықтарын қолдану білу

Оқыту нәтижесі: талқылай білуді қалыптастыру

• Тау жыныс массівінің сірескен күйіндегі басқару заңдастықтарын жобалауда қолдана білу

Оқыту нәтижесі: коммуникативтік қабілеттіліктер

• Тау жыныс массівінің сірескен күйіндегі басқару заңдастықтарын қолданып командада жұмыс істей білу

Оқыту нәтижесі: Оқу дағдылары немесе сабаққа қабілеттілігі

• Білімтану, жұмыстарды орнымен және уақытымен орындау

Оқыту әдістері

Оқу жұмысы дәстүрлі технологиялармен қатар қазіргі заманғы интерактивті технологияларды қолдану арқылы жүзеге асырылады. Дәрістер дәстүрлі түрде өткізіледі. Практикалық сабақтар оқытушыға студенттермен жеке қарым-қатынас жасауға мүмкіндік береді және оқытудың интерактивті әдістеріне қолайлы.

Білім алушының білімін бағалау

Оқытушы ағымдағы бақылау жұмыстарының барлық түрлерін жүргізеді және академиялық кезеңде екі рет білім алушылардың ағымдағы үлгеріміне тиісті баға береді. Ағымдағы бақылау нәтижелері бойынша 1 және 2 рейтинг қалыптастырылады. Білім алушының оқу жетістіктері 100 балдық шкала бойынша бағаланады, Р1 және Р2 қорытынды бағасы ағымдағы үлгерім бағасынан орташа арифметикалық ретінде шығарылады. Академиялық кезеңде білім алушының жұмысын бағалауды пән бойынша тапсырмаларды тапсыру кестесіне сәйкес оқытушы жүзеге асырады. Бақылау жүйесі жазбаша және ауызша, топтық және жеке формаларды біріктіре алады.

Жұмыс түрлері бойынша оқыту нәтижелерін бағалау саясаты

Бағалау нысаны

Пән бойынша білім алушының білімін қорытынды бағалау 100 баллдық жүйе бойынша жүзеге асырылады және:

• Емтиханда алынған нәтиженің 40%;
• Ағымдағы үлгерімнің 60% - ы.

Қорытынды бағаны есептеу формуласы:

 

мұндағы, Р1, Р2-тиісінше бірінші, екінші рейтингті бағалаудың сандық эквиваленттері;

Э - емтихандағы бағаның сандық баламасы.

Қортынды әріптік бағасы және оның балдық сандық эквиваленті:

Төрт балдық жүйе бойынша цифрлық баламаға сәйкес келетін білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың әріптік жүйесі:

Дәріс сабақтарының тақырыптары

• Кіріспе
• Тау жыныстарының құрамы, құрылысы және физикалық қасиеттері
• Тау жыныстары массивтерінің құрылымдық ерекшеліктері
• Жыныстар массивтерінің табиғи кернеулі жай-күйі
• Қазбаларды жүргізу және жер асты құрылыстарын салу кезінде массив жағдайын басқару
• Тазалау қазбаларының айналасындағы жыныстар массивінің кернеулі-деформацияланған жай-күйінің ерекшеліктері
• Тазалау жұмыстарын жүргізу кезінде массив жағдайын басқару тәсілін таңдаудың негізгі принциптері
• Өңделген кеңістікті табиғи ұстап тұратын жүйелер кезіндегі массив жағдайын басқару
• Игерілген кеңістікті кентіректермен қолдау
• Өңделген кеңістікті жасанды ұстап тұратын жүйелер кезіндегі массив жағдайын басқару: өңделген кеңістікті толтырмалау арқылы
• Қатты қоспалардан жасанды массивтерді жасау
• Кенді магазиндейтін жүйелер кезінде массив жағдайын басқару
• Тазалау кеңістігін бекітумен жүйелер кезіндегі массив жағдайын басқару
• Кенді және сыйымды жыныстарды құлату жүйелері кезіндегі массивтің жай-күйін басқару
• Тау қысымының динамикалық көріністері жағдайында массив жағдайын басқару

Негізгі әдебиет

• Гребенкин С.С., Павлыш В.Н., Петренко Ю.А., Самойлов В.Л. Управление состоянием массива горных пород: учебник. - Донецк, 2010 г., 193 с.
• Галаев Н.З. Управление состоянием массива горных пород при разработке рудных месторождений. - М.: Недра, 2000 .
• Баклашов И.В., Картозия Б.А. Механические процессы в породных массивах. М., Недра, 2002.
• Боровков Ю.А. Управление состоянием массива пород при подземной геотехнологии. Учебное пособие. - М., Недра, 2018. - 240с.
• Вяткин А.П., Горбачев В.Г., Рубцов В.А. Твердеющая закладка на рудниках. М., Недра, 2003.

Қосымша әдебиеттер

• Трубецкой К. Н. и др. Горные науки. Освоение и сохранение недр земли. М Изд-во АГН, 1997. -477 с.
• Именитов В. Р. Процессы подземных горных работ при разработке рудных месторождений. М. Недра, 1984. -504 с.