Тау-кен өндірісінің негіздері
Сипаттама: Пән студенттерді тау-кен өндірісінде қолданылатын негізгі ұғымдармен, процестермен және технологиялармен таныстырады.Курста тау-кен жұмыстарының негізгі түрлері, кен орындарын игеру әдістері, тау-кен машиналары және өндірісті ұйымдастыру қарастырылады.Курсты аяқтағаннан кейін студент тау-кен циклінің құрылымы мен кезеңдері, сондай-ақ қолданылатын жабдықтар мен технологиялар туралы жалпы түсінік алады.
Кредиттер саны: 5
Пререквизиты:
- Тау жыныстары физикасы
Пәннің еңбек сыйымдылығы:
| Жұмыс түрлері | сағат |
|---|---|
| Дәрістер | 15 |
| Практикалық жұмыстар | 30 |
| Зертханалық жұмыстар | |
| СӨЖО | 30 |
| СӨЖ | 75 |
| Қорытынды бақылау нысаны | емтихан |
| Қорытынды бақылауды жүргізу нысаны | Межелік бақылау (тест) |
Компонент: ЖОО компоненті
Цикл: Кәсіптік пәндер
Мақсат
- Білім алушыларды пайдалы қазбалар кенорындарын жерасты, ашық, геотехнологиялық және бсқа әдістермен игеру, сонымен қатар пайдалы қазбаларды байыту бойынша негізгі қажетті білімге оқыту
Міндет
- Студенттердің тау-кен өндірісі терминологиясы бойынша бастапқы білім базасын, жер қойнауын игеру кезінде адам қызметінің саласын қалыптастыратын ұғымдар кешенін, өндірілетін пайдалы қазбаның сапасы және оны жақсарту жолдары туралы түсініктерді меңгеруі.
Оқыту нәтижесі: білу және түсіну
- Әртүрлі типтегі қазбалардағы бекітпеге түсетін тау қысымын анықтауға көзқарасы және әдістемелік принциптердің мақсаты мен міндеттері.
Оқыту нәтижесі: білім мен ұғымды қолдану
- Тау-кен сызбаларындағы шартты белгілерді оқи алу; Әртүрлі бекітпелерді есептеу алу;
Оқыту нәтижесі: талқылай білуді қалыптастыру
- Технологиялық тапсырмаларды шешуге әдістемелік принциптерді және көзқарасын айта алу, ақпараттарды жинау, талдау;
Оқыту нәтижесі: коммуникативтік қабілеттіліктер
- Ұйымдастыру-басқару жұмыстарын орындау, өндірістік-технологиялық шешімдерді қабылдау, есептеу-жобалау, экспериментальді-зерттеу жұмыстарын орындау
Оқыту нәтижесі: Оқу дағдылары немесе сабаққа қабілеттілігі
- Қазақстанның тау-құрылыс, тау-кен өндіру кәсіпорындарын білу, тау жұмыстарын жүргізу технологиясын білу, тау жұмыстарын механикаландыру құралдарын білу, тау-кен графикалық құжатын оқи алу
Оқыту әдістері
- интерактивті дәріс (оқытудың келесі белсенді түрлерін қолдану: атқарушы (басқарылатын) пікірталас немесе әңгімелесу; слайдтарды немесе оқу фильмдерін көрсету; - іздену - зерттеу (оқу барысында студенттердің өзіндік зерттеу қызметі); - дебат формасындағы практикалық сабақтар (пікірталас және көзқарастарымен алмасу түрінде мәселелерді талқылау кезінде топтық дискуссия);
Білім алушының білімін бағалау
Оқытушы ағымдағы бақылау жұмыстарының барлық түрлерін жүргізеді және академиялық кезеңде екі рет білім алушылардың ағымдағы үлгеріміне тиісті баға береді. Ағымдағы бақылау нәтижелері бойынша 1 және 2 рейтинг қалыптастырылады. Білім алушының оқу жетістіктері 100 балдық шкала бойынша бағаланады, Р1 және Р2 қорытынды бағасы ағымдағы үлгерім бағасынан орташа арифметикалық ретінде шығарылады. Академиялық кезеңде білім алушының жұмысын бағалауды пән бойынша тапсырмаларды тапсыру кестесіне сәйкес оқытушы жүзеге асырады. Бақылау жүйесі жазбаша және ауызша, топтық және жеке формаларды біріктіре алады.
| Кезең | Тапсырма түрі | Өлшем |
|---|---|---|
| 1 рейтинг | Студенттің өздік жұмысы | 0-100 |
| Практикалық тапсырмалар | ||
| Ауызша сұраұтарға жауап беру | ||
| 1-ші межелік тест | ||
| 2 рейтинг | Практикалық тапсырмалар | 0-100 |
| Студенттің өздік жұмысы | ||
| Ауызша сұраұтарға жауап беру | ||
| 2-ші межелік тест | ||
| Қорытынды бақылау | емтихан | 0-100 |
Жұмыс түрлері бойынша оқыту нәтижелерін бағалау саясаты
| Тапсырма түрі | 90-100 | 70-89 | 50-69 | 0-49 |
|---|---|---|---|---|
| Өте жақсы | Жақсы | Қанағаттанарлық | Қанағаттанарлықсыз | |
| Бақылау мәселе- лері бойынша сұхбаттасу | жүйелік теориялық білімді кӛрсетеді, терминологияны біледі, құбылыстар мен процестердің мәнін логикалық және дәйекті түрде түсіндіреді, дәлелді тұжырымдар мен жалпылаулар жасайды, мысалдар келтіреді, монологиялық сөйлеуді еркін меңгергендігін және нақтылау сұрақтарына тез жауап беру қабілетін көрсетеді | ол күшті теориялық білімді кӛрсетеді, терминологияны біледі, логикалық және дәйекті түрде мәнін, құбылыстары мен процестерін түсіндіреді, дәлелді тұжырымдар мен жалпылаулар жасайды, мысалдар келтіреді, монологиялық сөйлеуді еркін меңгергендігін көрсетеді, бірақ сонымен бірге мұғалімнің өз бетінше немесе шамалы түзетуімен түзететін маңызды емес қателіктер жібереді | ол таяз теориялық білімді көрсетеді, құбылыстар мен процестерді талдаудың нашар қалыптасқан дағдыларын, дәлелді қорытынды жасай алмайтындығын және мысалдар келтіре алмайтындығын көрсетеді, монологиялық сөйлеуді, терминологияны, логиканы және презентация дәйектілігін жете білмейді, мұғалім түзеткен кезде ғана түзете алатын қателіктер жібереді. | пәннің теориялық негіздерін білмегендігін, құбылыстар мен процестерді талдаудың қалыптаспаған дағдыларын көрсетеді, дәлелді қорытынды жасай алмайды және мысалдар келтіре алмайды, монологиялық сөйлеуді нашар меңгергендігін көрсетеді, терминологияны білмейді, презентацияның қисындылығы мен дәйектілігінің жоқтығын көрсетеді, тіпті мұғалім түзете алмайтын қателіктер жібереді, сабаққа жауап беруден бас тартады |
| Практикалық (семинарлық) сабақтарда жұмыс істеу | қажетті әрекеттер тізбегін сақтай отырып, практикалық жұмысты толық көлемде орындады; жауапта барлық жазбаларды, кестелерді, суреттерді, сызбаларды, графиктерді, есептеулерді дұрыс және ұқыпты орындайды; қателерді талдауды дұрыс орындайды. Сұрақтарға жауап беру кезінде ол сұрақтың мәнін дұрыс түсінеді, негізгі ұғымдарды дәл анықтайды және түсіндіреді; жауапты жаңа мысалдармен сүйемелдейді, білімді жаңа жағдайда қолдана алады; зерттелген және бұрын зерттелген материал, сондай-ақ басқа пәндерді оқу кезінде алынған материал арасында байланыс орната алады. | "5" бағасына қойылатын талаптарды орындады, бірақ 2-3 кемшіліктер жіберілді. Білім алушының сұрақтарға жауабы 5-ке жауапқа қойылатын негізгі талаптарды қанағаттандырады, бірақ жаңа жағдайда білімді қолданбай, бұрын зерттелген материалмен және басқа пәндерді оқу кезінде игерілген материалмен байланысты пайдаланбай беріледі; бір қателік немесе екіден көп емес кемшілік жіберілді, білім алушы оларды дербес немесе оқытушының аздаған көмегі арқылы түзете алады. | жұмысты толық орындамады, бірақ практикалық жұмыс көлемінің кем дегенде 50% - ы, бұл дұрыс нәтижелер мен қорытындылар алуға мүмкіндік береді; жұмыс барысында қателіктер жіберілді. Сұрақтарға жауап беру кезінде білім алушы сұрақтың мәнін дұрыс түсінеді, бірақ жауапта бағдарламалық материалды одан әрі игеруге кедергі келтірмейтін курс сұрақтарын иге- руде жекелеген проблемалар бар; бір өрескел қателік пен екі кемшіліктен артық емес жіберілді. | жұмысты толық орындамады немесе жұмыстың орындалған бөлігінің көлемі дұрыс қорытынды жасауға мүмкіндік бермейді. Сұрақтарға жауап беру кезінде Бағдарламаның талаптарына сәйкес негізгі білім мен дағдыларды меңгермегендігін көрсетеді; 3 бағалау үшін қажет болғаннан көп қателіктер мен кемшіліктер жіберілді немесе қойылған сұрақтардың ешқайсысына жауап бере алмайды. |
| Білім алушының өзіндік жұмысында берілген тақырыптар бойынша тапсырмаларды дайындау және қорғау | Өз жұмысында берілген тақырыптар бойынша тапсырмаларды дайындауда және қорғауда жүйелі теориялық білімді көрсетеді, терминологияны біледі, дәйекті түрде түсіндіреді, дәлелді тұжырымдар мен жалпылаулар жасайды, мысалдар келтіреді, монологиялық сөйлеуді еркін меңгергенін және нақтылау сұрақтарына тез жауап беру қабілетін көрсетеді | Өз жұмысында ол берілген тақырыптар бойынша тапсырмалардың теориялық білімін көрсетеді, терминологияны біледі, дәлелді тұжырымдар мен жалпылаулар жасайды, мысалдар келтіреді, монологиялық сөйлеуді еркін меңгергенін көрсетеді, бірақ сонымен бірге мұғалім түзететін кішігірім қателіктер жібереді | Жұмысты орындауда үстірт теориялық білімді көрсетеді, құбылыстар мен процестерді талдауда нашар қалыптасқан дағдыларды, дәлелді қорытынды жасай алмауды және мысалдар келтіре алмауды көрсетеді және презентацияның реттілігін білмейді, мұғалім тек түзету кезінде түзете алатын қателіктер жібереді | Пәннің теориялық негіздерін білмегендігін, құбылыстар мен процестерді талдаудың қалыптаспаған дағдыларын көрсетеді, дәлелді қорытынды жасай алмайды және мысалдар келтіре алмайды, монологиялық сөйлеуді нашар меңгергендігін көрсетеді, терминологияны білмейді, қателіктер жібереді, сабақтарға жауап беруден бас тартады |
| Дәріс материалымен жұмыс жасау және сұрақтарға жауаптар беру (ауызша және жазбаша) | Жүйелік теориялық білімді көрсетеді, терминологияны біледі, құбылыстар мен процестердің мәнін логикалық және дәйекті түрде түсіндіреді, дәлелді тұжырымдар мен жалпылаулар жасайды, мысалдар келтіреді, монологиялық сөйлеуді еркін меңгергендігін және нақтылау сұрақтарына тез жауап беру қабілетін көрсетеді | Теориялық білімді көрсетеді, терминологияны біледі, мәнін, құбылыстары мен процестерін логикалық және дәйекті түрде түсіндіреді, дәлелді тұжырымдар мен жалпылаулар жасайды, мысалдар келтіреді, монологиялық сөйлеуді еркін меңгергендігін көрсетеді, бірақ сонымен бірге мұғалім өз бетінше немесе кішкене түзетумен түзететін маңызды емес қателіктер жібереді | Үстірт теориялық білімді көрсетеді, құбылыстар мен процестерді талдаудың нашар қалыптасқан дағдыларын көрсетеді, дәлелді қорытынды жасай алмайды және мысалдар келтіре алмайды, монологиялық сөйлеуді, терминологияны, логиканы және презентацияның реттілігін білмейді, мұғалім түзеткен кезде ғана түзете алатын қателіктер жібереді | Пәннің теориялық негіздерін білмегендігін, құбылыстар мен процестерді талдаудың қалыптаспаған дағдыларын көрсетеді, дәлелді қорытынды жасай алмайды және мысалдар келтіре алмайды, монологиялық сөйлеуді нашар меңгергендігін көрсетеді, терминологияны білмейді, тіпті мұғалім түзете алмайтын қателіктер жібереді, сабақтарға жауап беруден бас тартады. |
| Аралық бақылау тапсырмаларына жауап | Теориялық материалдың мазмұны бойынша құрастырылған бақылау сынақтарының 90-100 пайызына дұрыс жауап беру арқылы материалды толық меңгеру демонстрациясы максималды білім сапасына жақын ұпайлар санында бағаланды | Алайда курстың теориялық мазмұны толығымен игерілгенімен, олқылықтарсыз, кейбір тесттер қателіктермен орындалады, дұрыс жауаптардың пайызы 70-89 орындалады | Теориялық материалдың мазмұны ішінара игерілген, олқылықтар бар, оқу бағдарламасында қарастырылған оқу тапсырмаларының көпшілігі орындалады, орындалған тапсырмаларда дұрыс жауаптар 50-69 пайыз болуы мүмкін | Курстың теориялық мазмұны игерілмеген, тест тапсырмаларының сапасы төмен, осы тестілер бойынша дұрыс жауаптардың пайызы 49-дан төмен. |
| Қорытынды бақылау | Бақылау сынақтарының 90-100 пайызына немесе теориялық материалдың мазмұны бойынша құрастырылған сұрақтарға дұрыс жауап беру арқылы материалды толық меңгеру демонстрациясы максималды білім сапасына жақын ұпайлар санында бағаланды | Алайда курстың теориялық мазмұны толығымен игерілгенімен, олқылықсыз, кейбір тесттер немесе сұрақтар қателіктермен орындалады, дұрыс жауаптардың пайызы 70-89 құрайды | Теориялық материалдың мазмұны ішінара игерілген, олқылықтар бар, оқу бағдарламасында қарастырылған оқу тапсырмаларының көпшілігі орындалады, орындалған тапсырмаларда дұрыс жауаптар 50-69 пайыз болуы мүмкін | Курстың теориялық мазмұны игерілмеген, тест тапсырмаларының немесе сұрақтардың сапасы төмен, осы тестілер бойынша дұрыс жауаптардың пайызы 49-дан төмен. |
Бағалау нысаны
Пән бойынша білім алушының білімін қорытынды бағалау 100 баллдық жүйе бойынша жүзеге асырылады және:
- Емтиханда алынған нәтиженің 40%;
- Ағымдағы үлгерімнің 60% - ы.
Қорытынды бағаны есептеу формуласы:
| И= 0,6 | Р1+Р2 | +0,4Э |
| 2 |
мұндағы, Р1, Р2-тиісінше бірінші, екінші рейтингті бағалаудың сандық эквиваленттері;
Э - емтихандағы бағаның сандық баламасы.
Қортынды әріптік бағасы және оның балдық сандық эквиваленті:
Төрт балдық жүйе бойынша цифрлық баламаға сәйкес келетін білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың әріптік жүйесі:
| Әріптік жүйе бойынша бағалар | Балдардың сандық эквиваленті | Балдар (%-тік құрамы) | Дәстүрлі жүйе бойынша бағалар |
|---|---|---|---|
| A | 4.0 | 95-100 | Өте жақсы |
| A- | 3.67 | 90-94 | |
| B+ | 3.33 | 85-89 | Жақсы |
| B | 3.0 | 80-84 | |
| B- | 2.67 | 75-79 | |
| C+ | 2.33 | 70-74 | |
| C | 2.0 | 65-69 | Қанағаттанарлық |
| C- | 1.67 | 60-64 | |
| D+ | 1.33 | 55-59 | |
| D | 1.0 | 50-54 | |
| FX | 0.5 | 25-49 | Қанағаттанарлықсыз |
| F | 0 | 0-24 |
Дәріс сабақтарының тақырыптары
- Жер асты тау-кен жұмыстарының негізгі анықтамалары
- Тау-кен жыныстары мен пайдалы қазбалар туралы негізгі мәліметтер
- Тау-кен қазбалары
- Тау жыныстарының негізгі қасиеттері мен жіктелуі
- Тау жыныстарының бұзылуы
- Тау жыныстарының механикасы
- Ашық тау-кен әзірлемелері бойынша негізгі ұғымдар
- Күшті біртекті жыныстарда көлденең және көлбеу қазбаларды жүргізу
- Кен орындарын игеру кезеңдері
- Шахта алаңында қаттарды дайындау
- Шахталардағы тазалау жұмыстары
- Кен орындарын жерасты игеру негіздері
- Пайдалы қазбалар кен орындарын ашық игеру негіздері
- Пайдалы қазбаларды өңдеу және байыту негіздері
- Сұйық және газ тәрізді пайдалы қазбаларды өндіру негіздері
Негізгі әдебиет
- Бейсебаева А.М., Битимбаев М.Ж., Пшеничный А.Я. Тау қазбаларын жүргізу.- Алматы.: ИИА «Айкос», 2014 ж.
- Бегалинов А. Тау кен ісінің негіздері. Оқулық.–Алматы: 2013.
- Қалыбеков Т., Бегалинов Ә., Зұлқарнаев Е.С., Сәндібеков М.Н. Ашық тау кен жұмыстарының технологиясы. Оқу құралы. Алматы: 2013.
- Артемьев В. Б. Открытые горные работы 2006-2015: достижения и перспективы / В. Б. Артемьев, С. А. Казаков // Горный информ.-аналит. бюл. (науч.-техн. журн.). – 2015. – № 51-1. – С. 7-20
- Захаров В. Н. Развитие научно-методических основ проектирования горнотехнических систем при открытой разработке месторождений / В. Н. Захаров, М. В. Рыльникова, И. Л. Никифорова // Там же. – 2017.
- Ильин С. А. Дальний Восток России: продвижение открытых горных работ / С. А. Ильин, В. С. Коваленко, Д. В. Пастихин // Горный журн. – 2013.
- Машины и оборудование для горностроительных работ: учебное пособие /под ред. Л.И.Кантовича. – М.: Изд-во «Горная книга», 2013.
- Вартанов, А.З. Физико-технический контроль и мониторинг при освоении подземного пространства городов: учебник для вузов /А.З.Вартанов. – М.: Изд-во «Горная книга», 2013.
Қосымша әдебиеттер
- Пучков Л.А. Подземная разработка месторождений полезных ископаемых. В 2 т. [Текст]: учебник для вузов /Л. А. Пучков, Ю. А. Жежелевский. - М.: МГГУ: Горная книга: Мир горной книги, 2008, Т.1-562 с.
- Сейсебаев К. К. Безопасность рудных шахт : учебное пособие / К. К. Сейсебаев. - Усть-Каменогорск : [б. и.], 2006. - 160 с.
- Смағұлов З.М.,Арыстан И.Д., Исабек Т:К: «Тау – кен технологиясының негіздері» ҚарМТУ, Қарағанды 2003 ж.
- Сағынов А.С., Смағұлов З.М., Исабек Т:К. «Пайдалы кен орындарын ашу» ҚарМТУ, Қарағанды 2007 ж.
- Ә. Бегалинов. Тік оқпандар құрылысының технологиясы/Республикалық оқу-әдістемелік бірлестігі оқу құралы ретінде ұсынған/.-Алматы, 2009 ж.
- Ә. Бегалинов. Көлденең және еңіс тау қазбаларын жүргізу технологиясы/Республикалық оқу-әдістемелік бірлестігі оқу құралы ретінде ұсынған/.-Алматы, 2009 ж.
- Безопасность ведения горных работ и горноспасательное дело: Учебник / К.З.Ушаков, Н.О.Каледина, Б.Ф.Кирин и др; Ред. К.З.Ушаков. - 2-е изд., стереотип. - М.: МГГУ, 2002. - 487 c.
- Исмаилов Т.Т. Специальные способы разработки месторождений полезных ископаемых: учебник / Т. Т. Исмаилов, В. И. Голик, Е. Б. Дольников. - М. : МГГУ, 2006. - 156 с.
- Основы горного дела: учебник для вузов / П. В. Егоров [и др.]. - Изд. 2-е, стереотип. - М.: МГГУ, 2006. - 405 с.
