Төтенше жағдайлар кезінде қоршаған ортаның сапасының мониторингі

Сипаттама: Пән төтенше жағдайлар (техногендік авариялар, табиғи апаттар, химиялық және радиациялық ластанулар) жағдайында қоршаған ортаның жай-күйін жедел бақылау және бағалау әдістерін зерделеуге бағытталған. Студенттер ластаушы заттарды (химиялық, биологиялық, радиациялық) экспресс-талдау технологияларын; әрекет етудің нормативтік хаттамаларын; ластанудың таралуын модельдеуді және экологиялық тәуекелдерді бағалауды меңгеруі тиіс. Пәнді игеру нәтижесінде студенттер төтенше жағдай аймақтарында мониторингті ұйымдастыра алады; экожүйелер мен халықтың денсаулығы үшін салдарын болжай алады; қоршаған ортаның салдарын жою және қалпына келтіру бойынша ұсыныстар әзірлей алады.

Кредиттер саны: 6

Пререквизиты:

• Табиғи және техногенді сипаттағы төтенше жағдайлар

Пәннің еңбек сыйымдылығы:

Компонент: ЖОО компоненті

Цикл: Базалық пәндер

Мақсат

• Қоршаған орта мониторингі экологиялық қауіпсіздікті, табиғи ресурстарды сақтауды, молықтыруды және ұтымды пайдалануды, сондай-ақ халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығын қамтамасыз ету мақсатында басқарушылық және шаруашылық шешімдердің қабылдануы үшін қоршаған орта мен табиғи ресурстардың жай-күйін байқауды, сондай-ақ олардың нақты жай-күйі туралы деректерге талдау жасауды қамтитын көп мақсатты ақпараттық жүйені зерттеуді меңгеру.

Міндет

• Табиғи-техникалық геожүйелердің даму заңдылықтарын талдауды мңгеру; -Табиғи ортаға антропогенді әсер берудің рұқсат ететін мөлшерлерін табуды біліп және машықтану дағдыларын қалыптастыру

Оқыту нәтижесі: білу және түсіну

• глобальді, аймақтық және локальді деңгейде мониторингтік іс-әрекеттерді жүзеге асыру ерекшеліктерін, аймақтық геоэкология мен табиғи-техникалық геожүйелердің кеңістіктік ұйымдастырылуын және адамның тұрақсызданған геожүйелерге бейімделу мүмкіндіктерін білуі керек

Оқыту нәтижесі: білім мен ұғымды қолдану

• экологиялық жағдайларға, оның қауіпсіздігі мен зиянсыздығына қатыстыталдау жүргізе білуі және қолайсыз жағдайлар туралы ескертіп, оны жою үшін шаралар қабылдап, қоршаған ортаны қорғауды ұйымдастыруды қамтамасыз ете алуы қажет

Оқыту нәтижесі: талқылай білуді қалыптастыру

• Қоршаған орта жағдайын бақылау, бағалау және болжау, оны қорғау, табиғатты ұтымды пайдалану қоршаған ортаның қауіпсіздігіне байланысты әлеуметтік-экологиялық жүйелерінің проблемалары туралы көзқарасы болуы керек.

Оқыту нәтижесі: коммуникативтік қабілеттіліктер

• Өз қызметін кәсіби тұрғыда жүзеге асыруды, қоршаған орта жағдайын бағалау, болжау және бақылау саласында әдістер мен бағдарламаларды әзірлеу мен жүзеге асыруға қатысуы керек

Оқыту нәтижесі: Оқу дағдылары немесе сабаққа қабілеттілігі

• қоршаған орта мониторингінің негізгі әдістемелерін, яғни қоршаған орта күйінің экологиялық параметрлерінбағалаудың ақпараттық жүйесін қолдана білуі керек және қоршаған ортаға өсіп келе жатқан антропогендік әсер жағдайында табиғи-техникалық геожүйелердің күйін болжай алуы қажет

Оқыту әдістері

Оқу сабақтарын өткізу кезінде мынадай білім беру технологияларын пайдалану көзделеді 1) дәстүрлі оқу қызметінің технологиялары (дәріс-семинар). 2) оқу-кәсіптік қызмет технологиясы. 3) проблемалық оқыту технологиясы. 4) дамыта оқыту технологиялары. 5) саралап оқыту технологиясы. 6) іскерлік ойын технологиясы.

Білім алушының білімін бағалау

Оқытушы ағымдағы бақылау жұмыстарының барлық түрлерін жүргізеді және академиялық кезеңде екі рет білім алушылардың ағымдағы үлгеріміне тиісті баға береді. Ағымдағы бақылау нәтижелері бойынша 1 және 2 рейтинг қалыптастырылады. Білім алушының оқу жетістіктері 100 балдық шкала бойынша бағаланады, Р1 және Р2 қорытынды бағасы ағымдағы үлгерім бағасынан орташа арифметикалық ретінде шығарылады. Академиялық кезеңде білім алушының жұмысын бағалауды пән бойынша тапсырмаларды тапсыру кестесіне сәйкес оқытушы жүзеге асырады. Бақылау жүйесі жазбаша және ауызша, топтық және жеке формаларды біріктіре алады.

Жұмыс түрлері бойынша оқыту нәтижелерін бағалау саясаты

Бағалау нысаны

Пән бойынша білім алушының білімін қорытынды бағалау 100 баллдық жүйе бойынша жүзеге асырылады және:

• Емтиханда алынған нәтиженің 40%;
• Ағымдағы үлгерімнің 60% - ы.

Қорытынды бағаны есептеу формуласы:

 

мұндағы, Р1, Р2-тиісінше бірінші, екінші рейтингті бағалаудың сандық эквиваленттері;

Э - емтихандағы бағаның сандық баламасы.

Қортынды әріптік бағасы және оның балдық сандық эквиваленті:

Төрт балдық жүйе бойынша цифрлық баламаға сәйкес келетін білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың әріптік жүйесі:

Дәріс сабақтарының тақырыптары

• 1 тақырып
• 2 тақырып
• 3 тақырып
• 4 тақырып
• 5 тақырып
• 6 тақырып
• 7 тақырып
• 8 тақырып
• 9 тақырып
• 10 тақырып
• 11 тақырып
• 12 тақырып
• 13 тақырып
• 14 тақырып
• 15 тақырып Санитарлық-химиялық барлау жүргізу

Негізгі әдебиет

• 1. Экологический кодекс Республики Казахстан. Кодекс Республики Казахстан от 2 января 2021 года № 400-VI ЗРК (с изменениями, внесенными от 02.01.2023 № 184, от 19.04.2023 № 223). 2. Жаманбаева М.К. Қоршаған орта күйінің мониторингі. Оқу құралы.- Өскемен.ШҚТУ, 2021. -110б. 3. Каракеян В.И. Мониторинг загрязнения окружающей среды. Учебник, Юрайт, 2016 - 397 с. 4.Киниболоцкая Ю.М.,Төлеужанова А.Г. Мониторинг окружающей среды и геоинформационные системы. Павлодар, Кереку. 2015. -137с. 5. Патова Е.Н. Экологический мониторинг. Учебное пособие. Сыктывкар. СЛИ, 2013г. 6. Завгородняя Ю.А., Караванова Е.Н., Салпагарова И.А. Экологический мониторинг. Практикум и семинары. Москва. МАКС Пресс, 2019 г.

Қосымша әдебиеттер

• 1. Горшков М.В. Экологический мониторинг. Учеб. пособие / М.В. Горшков. - Владивосток: Изд-во ТГЭУ, 2010. - 313 с. 2. Тихонова И.О., Кручинина Н.Е., Десятков А.В. Экологический мониторинг водных объектов. – М.: Инфра-М, 2012. – 152 с. 3. Тихонова И.О., Тарасов В.В., Кручинина Н.Е., Экологический мониторинг атмосферы. – М.: Инфра-М, 2012. – 136 с. 4. IPR SMART http://www.iprbookshop.ru 5. ScienceDirect - http://www.sciencedirect.com. 6. EBSCO Discovery Service (EDS) - http://search.ebscohost.com