Гидрология және ағысты реттеу
Сипаттама: Өзен ағынының пайда болу факторлары мен заңдылықтары туралы білімді қалыптастырады. Өзендер, көлдер, батпақтар, жер асты сулары гидрологиясының бөлімдерін зерттейді. Ағынды реттеу саласындағы негізгі терминдер мен анықтамалармен таныстырады. Ағынды реттеудің түрлері мен тәсілдерін, су қоймаларының мақсаты мен жіктелуін және олардың ағынды реттеудегі рөлін қарастырады. Су шаруашылығын есептеу әдістерін зерттейді. Су қоймаларын маусымдық, көпжылдық реттеуді есептеумен таныстырады. Су қоймаларын қауіпсіз пайдалану мәселелері зерделенуде. Су тасқынына қарсы күрес те тәртіпті зерделеу аспектісі болып табылады.
Кредиттер саны: 6
Пререквизиты:
- Гидравлика және арна гидравликасы
Пәннің еңбек сыйымдылығы:
| Жұмыс түрлері | сағат |
|---|---|
| Дәрістер | 30 |
| Практикалық жұмыстар | 30 |
| Зертханалық жұмыстар | |
| СӨЖО | 30 |
| СӨЖ | 90 |
| Қорытынды бақылау нысаны | емтихан |
| Қорытынды бақылауды жүргізу нысаны | Жазбаша емтихан |
Компонент: ЖОО компоненті
Цикл: Базалық пәндер
Мақсат
- Пәнді оқытудың мақсаты –студенттерге өзен ағынының факторы және түзілу заңдылықтары; өзен және көл режимдері; суағарлар мен суаттардың негізгі гидрологиялық сипаттамаларын өлшеу мен анықтаудың әдістері мен техникалық құралдары тураплы қажетті білім беру
Міндет
- Студенттерді гидромелиоративтік жүйелермен гидроқұрылымдарды жобалау мен пайдаануда теориялық негіздері мен инженерлік тәсілдерді пайдалануға, қабылданған нәтижелерді талдау мен бағалауға үйрету болып табылады.
Оқыту нәтижесі: білу және түсіну
- Өзен ағысы, өзен, көл, батпақтың су режимін қалыптастыру заңдылығы туралы меңгеру. Өзен бассейндерінің су теңгерімі, ағысты реттеу әдістері, негізгі гидрологиялық сипаттамасын есептеу әдістерін білу.
Оқыту нәтижесі: білім мен ұғымды қолдану
- Су шаруашылығы саласындағы жобалау және зерттеу қызметтері, ұйымдастыру-басқару, өндірістік-технологиялық қызметтері үшін дайын болу.
Оқыту нәтижесі: талқылай білуді қалыптастыру
- Өндірістік-технологиялық, ұйымдастыру-басқару, су шаруашылығы саласындағы жабалау мен зерттеу қызметтері үшін дайын болу.
Оқыту нәтижесі: коммуникативтік қабілеттіліктер
- Су шаруашылығы саласындағы өндірістік-техникалық, ұйымдастыру-басқару, жобалау және зерттеу қызметтері үшін дайындау.
Оқыту нәтижесі: Оқу дағдылары немесе сабаққа қабілеттілігі
- Саладағы кәсіпорын өнімдеріндегі өзіндік құны мен бағаның құрылуы туралы түсінігін алу, олардың экономикалық маңызы, қағидасы және өндірістің әртүрлі жағдайында оларды анықтау әдістері мен су шаруашылығы қызметін іске асыру.
Оқыту әдістері
Белсенділікті арттыру әдістері: пікірталас ; Командада жұмыс істеу ; Озық ІЖС ; Жеке оқыту; тәжірибеге негізделген оқыту ;Проблемалық оқыту; іздеу әдісі ; Зерттеу әдісі
Білім алушының білімін бағалау
Оқытушы ағымдағы бақылау жұмыстарының барлық түрлерін жүргізеді және академиялық кезеңде екі рет білім алушылардың ағымдағы үлгеріміне тиісті баға береді. Ағымдағы бақылау нәтижелері бойынша 1 және 2 рейтинг қалыптастырылады. Білім алушының оқу жетістіктері 100 балдық шкала бойынша бағаланады, Р1 және Р2 қорытынды бағасы ағымдағы үлгерім бағасынан орташа арифметикалық ретінде шығарылады. Академиялық кезеңде білім алушының жұмысын бағалауды пән бойынша тапсырмаларды тапсыру кестесіне сәйкес оқытушы жүзеге асырады. Бақылау жүйесі жазбаша және ауызша, топтық және жеке формаларды біріктіре алады.
| Кезең | Тапсырма түрі | Өлшем |
|---|---|---|
| 1 рейтинг | Дәрістер, БӨЖ, ауызша сұрау | 0-100 |
| Практикалық сабақтар, міндеттерді шешу және қорғау | ||
| Квиздар, тестілеу | ||
| 2 рейтинг | Дәрістер, БӨЖ, ауызша сұрау | 0-100 |
| Практикалық сабақтар, міндеттерді шешу және қорғау | ||
| Квиздар, тестілеу | ||
| Қорытынды бақылау | емтихан | 0-100 |
Жұмыс түрлері бойынша оқыту нәтижелерін бағалау саясаты
| Тапсырма түрі | 90-100 | 70-89 | 50-69 | 0-49 |
|---|---|---|---|---|
| Өте жақсы | Жақсы | Қанағаттанарлық | Қанағаттанарлықсыз | |
| Практикалық (семинарлық) сабақтарда жұмыс істеу | қажетті әрекеттер тізбегін сақтай отырып, практикалық жұмысты толық көлемде орындады; жауапта барлық жазбаларды, кестелерді, суреттерді, сызбаларды, графиктерді, есептеулерді дұрыс және ұқыпты орындайды; қателерді талдауды дұрыс орындайды. | білім алушының сұрақтарға жауабы 5-ке жауапқа қойылатын негізгі талаптарды қанағаттандырады, бірақ жаңа жағдайда білімді қолданбай, бұрын зерттелген материалмен және басқа пәндерді оқу кезінде игерілген материалмен байланысты пайдаланбай беріледі; бір қателік немесе екіден көп емес кемшілік жіберілді, білім алушы оларды дербес немесе оқытушының аздаған көмегі арқылы түзете алады. | жұмысты толық орындамады, бірақ практикалық жұмыс көлемінің кем дегенде 50% - ы, бұл дұрыс нәтижелер мен қорытындылар алуға мүмкіндік береді; жұмыс барысында қателіктер жіберілді. | жұмысты толық орындамады немесе жұмыстың орындалған бөлігінің көлемі дұрыс қорытынды жасауға мүмкіндік бермейді. |
| Ауызша сауалнама | білім алушы жүйелі теориялық білімді көрсетеді, терминологияны меңгереді, құбылыстар мен процестердің мәнін логикалық және дәйекті түрде түсіндіреді, дәлелдер келтіреді қорытындылар мен жалпылау мысалдар келтіреді | білім алушы мықты теориялық білім, терминологияны біледі, логикалық және дәйекті түрде мәнін, құбылыстарын және процестер, дәлелді тұжырымдар мен жалпылау жасайды, мысалдар келтіреді, монологиялық сөйлеуді еркін меңгергендігін көрсетеді, бірақ сонымен бірге мұғалімнің өз бетінше немесе шамалы түзетулерімен тез түзететін маңызды емес қателіктер жібереді | білім алушы таяз теориялық білімді көрсетеді, құбылыстар мен процестерді талдауда нашар қалыптасқан дағдыларды, дәлелді тұжырымдар жасау және мысалдар келтіру қабілетінің жеткіліксіздігін көрсетеді, монологты жетік меңгермегендігін көрсетеді сөйлеу, терминология, логика және презентация дәйектілігі мұғалім түзеткен кезде ғана түзете алатын қателіктер жібереді | білім алушы пәннің теориялық негіздерін білмегендігін, құбылыстар мен процестерді талдаудың қалыптаспаған дағдыларын көрсетеді, дәлелді қорытынды жасай алмайды және мысалдар келтіре алмайды, монологиялық сөйлеуді нашар меңгергендігін көрсетеді, терминологияны білмейді, логиканың жоқтығын және презентацияның дәйектілігін көрсетеді, мұғалім түзеткен кезде де түзете алмайтын қателіктер жібереді, жауап беруден бас тартады |
Бағалау нысаны
Пән бойынша білім алушының білімін қорытынды бағалау 100 баллдық жүйе бойынша жүзеге асырылады және:
- Емтиханда алынған нәтиженің 40%;
- Ағымдағы үлгерімнің 60% - ы.
Қорытынды бағаны есептеу формуласы:
| И= 0,6 | Р1+Р2 | +0,4Э |
| 2 |
мұндағы, Р1, Р2-тиісінше бірінші, екінші рейтингті бағалаудың сандық эквиваленттері;
Э - емтихандағы бағаның сандық баламасы.
Қортынды әріптік бағасы және оның балдық сандық эквиваленті:
Төрт балдық жүйе бойынша цифрлық баламаға сәйкес келетін білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың әріптік жүйесі:
| Әріптік жүйе бойынша бағалар | Балдардың сандық эквиваленті | Балдар (%-тік құрамы) | Дәстүрлі жүйе бойынша бағалар |
|---|---|---|---|
| A | 4.0 | 95-100 | Өте жақсы |
| A- | 3.67 | 90-94 | |
| B+ | 3.33 | 85-89 | Жақсы |
| B | 3.0 | 80-84 | |
| B- | 2.67 | 75-79 | |
| C+ | 2.33 | 70-74 | |
| C | 2.0 | 65-69 | Қанағаттанарлық |
| C- | 1.67 | 60-64 | |
| D+ | 1.33 | 55-59 | |
| D | 1.0 | 50-54 | |
| FX | 0.5 | 25-49 | Қанағаттанарлықсыз |
| F | 0 | 0-24 |
Дәріс сабақтарының тақырыптары
- Өзен жүйесі
- Өзен бассейні
- ШҚО-да жер асты суларының пайда болуы, таралуы
- Гидрологиялық есептеулер туралы жалпы мәліметтер
- Ағынды суларды зерттеу мен есептеудің статистикалық әдістері
- Гидрологиялық сипаттамалардың таралу қисықтары
- Қамтамасыз ету қисықтарының параметрлері, оларды анықтау әдістері
- Өзен ағынының уақыт бойынша және аумақ бойынша таралуы
- Су қоймасының нормативтік деңгейлері мен құрамдас көлемі
- Маусымдық (жылдық) ағынды реттеу
- Ағынның және қайтарудың интегралды күнтізбелік қисықтары және оларды маусымдық ағынды реттеуді есептеу кезінде қолдану
- Су қоймасының жұмыс кестесін құру
- Көпжылдық ағынды реттеу
- Ағынның көпжылдық реттелуін есептеу әдістері
- Су қоймаларын пайдалану
Негізгі әдебиет
- 1 Нурекенова Р.Т. Регулирование стка. Методические указания для практических занятий, курсовой работы, СРС.: ВКГТУ, 2011г.
- 2 Нурекенова Р.Т. Регулирование стока. Расчет водохранилищ сезонного регулирования. Курс лекций.: ВКГТУ, 2011г.
- 3 Нурекенова Р.Т. Регулирование стока. Расчет водохранилищ многолетнего регулирования. Курс лекций.: ВКГТУ, 2011г
- 4 Достай Ж.Д. «Жалпы гидрлогия». - Алматы: Қарасай, 2011ж.
- 5 Қадырбаев А.Қ., Альпеисов А.Т., Қадырбаев Д.А., Мұхамадиева К.К. «Қазақстан өзендерінің гидрологиясы» - Алматы: Бастау баспасы, 2016ж.
- 7 Нурекенова Р.Т., Анапьянова С.Б.«Гидрология және ағынды реттеу». Учебное пособие для студентов специальности «Водные ресурсы и водопользование». 2025г. – 208с. ISBN 978-601-208-794-9
Қосымша әдебиеттер
- 1 Железняков Г.В. Неговская Т.А., Овчаров Е.Е. Гидрология, гидрометрия и регулирование стока. М.: «Колос», 1984.-432с. 2 Овчаров Е.Е., Захаровская Н.Н., Прошляклв В.В. Практикум по гидрологии, гидрометрии и регулированию стока. М.: ВО «Агропромиздат», 1988.-224 с. 3 Руководство по гидрологическим расчетам при проектировании водохранилищ-Л.: Гидрометеоиздат, 1983-283 с. 4 Плешков Я.Ф. Регулирование речного стока- Л.: Гидрометеоиздат, 1975-560 с. 4 Железняков Г.В. Неговская Т.А., Овчаров Е.Е. Гидрология, гидрометрия и регулирование стока. М.: «Колос», 1984.-432с. 5 Овчаров Е.Е., Захаровская Н.Н., Прошляклв В.В. Практикум по гидрологии, гидрометрии и регулированию стока. М.: ВО «Агропромиздат», 1988.-224 с. 6 Руководство по гидрологическим расчетам при проектировании водохранилищ-Л.: Гидрометеоиздат, 1983-283 с. 7 Плешков Я.Ф. Регулирование речного стока- Л.: Гидрометеоиздат, 1975-560 с. 8 Руководство по гидрологическим прогнозам. Вып. 2. Краткосрочный прогноз расхода и уровня воды на реках. Л.: Гидрометеоиздат, 1989. - 246 с. 9 Пудовкин О.Л. Гидрология суши: реки. – Открытая платформа электронных публикаций SPUBLER. Дата публикации: 2014-08-16. - 158 с. 10 Пудовкин О.Л. Дистанционное зондирование Земли из космоса: Прикладные задачи лесного хозяйства. - Открытая платформа электронных публикаций SPUBLER, дата публикации: 2013-06-29. - 205 с. 11 Волчек А.А. Гидрологические и водохозяйственные расчеты: учебно-методическое пособие. — Горки: БГСХА, 2015. — 294 с. 12 Евстигнеев, В. М, Магрицкий Д. В. Практические работы по курсу «Речной сток и гидрологические расчеты»: учебное пособие. – М.: МГУ, 2013. – 108 с 13 Магрицкий, Д. В. Речной сток и гидрологические расчеты: практические работы с выполнением при помощи компьютерных программ. – М.: Триумф, 2014. – 184 с. 14 Макаревич, А. А. Гидравлика и инженерная гидрология [Электронный ресурс] : учеб.-метод. пособие. – Минск: БГУ, 2017. – 114 с 15 http://aquaticinformatics.com/ − сайт компании Aquatic Informatics (научно-познавательные семинары типа WEBINAR, обзоры публикаций и официальных нормативных документов в области гидрологии суши). 16 https://www.linkedin.com/ − профессиональная сеть “LinkedIn” (Hydrology International, IAHS – International Association of Hydrological Sciences).
- 2 Овчаров Е.Е., Захаровская Н.Н., Прошляклв В.В. Практикум по гидрологии, гидрометрии и регулированию стока. М.: ВО «Агропромиздат», 1988.-224 с.
- 3 Руководство по гидрологическим расчетам при проектировании водохранилищ-Л.: Гидрометеоиздат, 1983-283 с.
- 4 Плешков Я.Ф. Регулирование речного стока- Л.: Гидрометеоиздат, 1975-560 с.
- 5 Железняков Г.В. Неговская Т.А., Овчаров Е.Е. Гидрология, гидрометрия и регулирование стока. М.: «Колос», 1984.-432с.
- 6 Овчаров Е.Е., Захаровская Н.Н., Прошляклв В.В. Практикум по гидрологии, гидрометрии и регулированию стока. М.: ВО «Агропромиздат», 1988.-224 с.
- 7 Руководство по гидрологическим расчетам при проектировании водохранилищ-Л.: Гидрометеоиздат, 1983-283 с.
- 8 Плешков Я.Ф. Регулирование речного стока- Л.: Гидрометеоиздат, 1975-560 с.
- 9 Руководство по гидрологическим прогнозам. Вып. 2. Краткосрочный прогноз расхода и уровня воды на реках. Л.: Гидрометеоиздат, 1989. - 246 с.
- 10 Пудовкин О.Л. Гидрология суши: реки. – Открытая платформа электронных публикаций SPUBLER. Дата публикации: 2014-08-16. - 158 с.
- 11 Волчек А.А. Гидрологические и водохозяйственные расчеты: учебно-методическое пособие. — Горки: БГСХА, 2015. — 294 с.
- 12 Евстигнеев, В. М, Магрицкий Д. В. Практические работы по курсу «Речной сток и гидрологические расчеты»: учебное пособие. – М.: МГУ, 2013. – 108 с
- 13 Магрицкий, Д. В. Речной сток и гидрологические расчеты: практические работы с выполнением при помощи компьютерных программ. – М.: Триумф, 2014. – 184 с.
- 14 Макаревич, А. А. Гидравлика и инженерная гидрология [Электронный ресурс] : учеб.-метод. пособие. – Минск: БГУ, 2017. – 114 с
- 15 http://aquaticinformatics.com/ − сайт компании Aquatic Informatics (научно-познавательные семинары типа WEBINAR, обзоры публикаций и официальных нормативных документов в области гидрологии суши).
- 16 https://www.linkedin.com/ − профессиональная сеть “LinkedIn” (Hydrology International, IAHS – International Association of Hydrological Sciences).
