Экологиядағы және ТЖ-дағы геоақпараттық жүйелер
Сипаттама: Пән табиғи және техногендік қатерлер кезіндегі жағдайларды басқару мен экологиялық үдерістерді талдауда геоақпараттық жүйелерді қолдануды қамтиды. Білім алушылар экологиялық жағдайды бағалау және төтенше жағдайларға әрекет ету үшін қажетті кеңістіктік деректерді жинау, өңдеу және визуализациялау әдістерін меңгереді. Курсты оқу қоршаған ортаны бақылау және табиғатты қорғау шараларын жоспарлау үшін ГАЖ технологияларын тиімді пайдалануға мүмкіндік береді.
Кредиттер саны: 8
Пререквизиты:
- Информациялы-коммуникацилық технологиялар
Пәннің еңбек сыйымдылығы:
| Жұмыс түрлері | сағат |
|---|---|
| Дәрістер | 60 |
| Практикалық жұмыстар | 30 |
| Зертханалық жұмыстар | |
| СӨЖО | 30 |
| СӨЖ | 120 |
| Қорытынды бақылау нысаны | емтихан |
| Қорытынды бақылауды жүргізу нысаны | Ауызша емтихан |
Компонент: ЖОО компоненті
Цикл: Кәсіптік пәндер
Мақсат
- студенттерге территорияның тұрақты дамуын басқару, жобалау, табиғат нысандарының құрлысы мен қолданыста болу мәселелерін шешу үшін геоақпараттық жүйелерді (ГАЖ) жобалау туралы түсінік беру.
Міндет
- -ГАЖ идеологиясы мен оқытылатын басқа да пәндердің арасындағы орнын түсіну; ГАЖ құрлымы және оның құрамбөліктері туралы, ГАЖ-дің негізгі қыземт ету принциптері туралы, қазіргі заман ГАЖ-нің аналитикалық мүмкіндігі туралы теориялық білім алу; - өндірістік күштердің орналасуы мен дамуы немесе қоршаған ортаға кері әсер келтіретін интенсивті басқарма, шаруашылық, инвестициялық және басқа да қызметтер жүргізілуі жоспарланатын территорияларға қолданысты қошаған ортаның кешенді сұлбасын әзірлеу бойынша дағдыландыру.
Оқыту нәтижесі: білу және түсіну
- ГАЖ құрлымы және оның құрамбөліктері туралы, ГАЖ-дің негізгі қыземт ету принциптері туралы, қазіргі заман ГАЖ-нің аналитикалық мүмкіндігі туралы теориялық білім алу
Оқыту нәтижесі: білім мен ұғымды қолдану
- Замануи техниканы қолдана білу дағдысы, төтенше жағдайлар мен қоршаған орта жағдайын бағалау мен талдаудағы ақпараттық технологияларды қолдану дағдысы
Оқыту нәтижесі: талқылай білуді қалыптастыру
- ГАЖ идеологиясын және оның басқа да оқытылатын пәндер арасындағы орнын түсіну
Оқыту нәтижесі: коммуникативтік қабілеттіліктер
- Өзінің өндірістік және қоғамдық қызметі мен тіршілік әрекетінің қауіпсіздігі, қоршаған ортаны қорғау, төтенше жағдайлардың алдын алу салаларындағы әдістер мен бағдарламаларды әзірлеу мен қолдануды кәсіптік жүзеге асыруға қатысу
Оқыту нәтижесі: Оқу дағдылары немесе сабаққа қабілеттілігі
- Әртүрлі бағдарламалық құралдар (ГАЖ) қолдану, нақты ГАЖ-не қажетті деректер базасын құру, қоршаған ортаны қорғау мәселелері бойынша нормативтік-техникалық және құқықтық құжаттармен қолдану, қоршаған ортаға антропогенді әсер ету қауіпінің дәрежесін талдау және бағалау, тіршілік ету ортасындағы жағымсыз жағдайдың өрбуін болжау, территория қоршаған ортасына жағымсыз әсерді азайту бойынша шаралар әзірлеу, ГАЖ-технологиясын қолданып арнаулы мазмұндағы сандық карталарды құру дағдысы
Оқыту әдістері
Оқу сабақтарын өткізу кезінде мынадай білім беру технологияларын пайдалану көзделеді - интерактивті дәріс (оқытудың келесі белсенді түрлерін қолдану: атқарушы (басқарылатын) пікірталас немесе әңгімелесу; модерация; слайдтарды немесе оқу фильмдерін көрсету; ми шабуылы; мотивациялық сөйлеу); - берілген шарттар негізінде әртүрлі жағдайлардың даму сценарийлерін құру; - ақпараттық-коммуникациялық (мысалы, қолданбалы бағдарламалардың кәсіби пакеттерін пайдалана отырып, компьютерлік сыныптағы сабақтар); - іздеу-зерттеу (оқу үрдісінде студенттердің өзіндік зерттеу қызметі); - оқу міндеттерін шешу.
Білім алушының білімін бағалау
Оқытушы ағымдағы бақылау жұмыстарының барлық түрлерін жүргізеді және академиялық кезеңде екі рет білім алушылардың ағымдағы үлгеріміне тиісті баға береді. Ағымдағы бақылау нәтижелері бойынша 1 және 2 рейтинг қалыптастырылады. Білім алушының оқу жетістіктері 100 балдық шкала бойынша бағаланады, Р1 және Р2 қорытынды бағасы ағымдағы үлгерім бағасынан орташа арифметикалық ретінде шығарылады. Академиялық кезеңде білім алушының жұмысын бағалауды пән бойынша тапсырмаларды тапсыру кестесіне сәйкес оқытушы жүзеге асырады. Бақылау жүйесі жазбаша және ауызша, топтық және жеке формаларды біріктіре алады.
| Кезең | Тапсырма түрі | Өлшем |
|---|---|---|
| 1 рейтинг | Дәріс конспектісі | 0-100 |
| Аралық бақылау | ||
| Тәжірибелік жұмыстар | ||
| 2 рейтинг | Дәріс конспектісі | 0-100 |
| Аралық бақылау | ||
| Тәжірибелік жұмыстар | ||
| Қорытынды бақылау | емтихан | 0-100 |
Жұмыс түрлері бойынша оқыту нәтижелерін бағалау саясаты
| Тапсырма түрі | 90-100 | 70-89 | 50-69 | 0-49 |
|---|---|---|---|---|
| Өте жақсы | Жақсы | Қанағаттанарлық | Қанағаттанарлықсыз | |
| Бақылау сұрақтары бойынша әңгімелесу | жүйелік теориялық білімді көрсетеді, терминологияны біледі, құбылыстар мен процестердің мәнін логикалық және дәйекті түрде түсіндіреді, дәлелді тұжырымдар мен жалпылаулар жасайды, мысалдар келтіреді, монологиялық сөйлеуді еркін меңгергендігін және нақтылау сұрақтарына тез жауап беру қабілетін көрсетеді | ол таяз теориялық білімді көрсетеді, құбылыстар мен үрдістерді талдаудың нашар қалыптасқан дағдыларын, дәлелді қорытынды жасай алмайтындығын және мысалдар келтіре алмайтындығын көрсетеді, монологиялық сөйлеуді, терминологияны, логиканы және презентация дәйектілігін жете білмейді, мұғалім түзеткен кезде ғана түзете алатын қателіктер жібереді. | пәннің теориялық негіздерін білмегендігін, құбылыстар мен үрдістерді талдаудың қалыптасқан дағдыларын көрсетеді, дәлелді қорытынды жасай алмайды және мысалдар келтіре алмайды, монологиялық сөйлеуді нашар меңгергендігін көрсетеді, терминологияны білмейді, презентацияның қисындылығы мен дәйектілігінің жоқтығын көрсетеді, тіпті мұғалім түзете алмайтын қателіктер жібереді, сабаққа жауап беруден бас тартады | пәннің теориялық негіздерін білмегендігін, құбылыстар мен үрдістерді талдаудың қалыптасқан дағдыларын көрсетеді, дәлелді қорытынды жасай алмайды және мысалдар келтіре алмайды, монологиялық сөйлеуді нашар меңгергендігін көрсетеді, терминологияны білмейді, презентацияның қисындылығы мен дәйектілігінің жоқтығын көрсетеді, тіпті мұғалім түзете алмайтын қателіктер жібереді, сабаққа жауап беруден бас тартады |
| Практикалық (семинар) сабақтардағы жұмыстарды орындауы | "5" бағасына қойылатын талаптарды орындады, бірақ 2-3 кемшіліктер жіберілді. Білім алушының сұрақтарға жауабы 5-ке жауапқа қойылатын негізгі талаптарды қанағаттандырады, бірақ білімді жаңа жағдайда қолданбай, бұрын байланыстарды пайдаланбай берілген басқа пәндерді оқу кезінде игерілген материалмен және материалмен; бір қателік немесе екіден көп емес кемшіліктер жіберілді, білім алушы оларды дербес немесе оқытушының аздаған көмегі арқылы шеше алады. | ол жұмысты толық орындамады, бірақ практикалық жұмыс көлемінің кем дегенде 50%, бұл дұрыс нәтижелер мен қорытындылар алуға мүмкіндік береді; жұмыс барысында қателіктер жіберілді. Сұрақтарға жауап беру кезінде білім алушы сұрақтың мәнін дұрыс түсінеді, бірақ жауапта бағдарламалық материалды одан әрі игеруге кедергі келтірмейтін курс сұрақтарын игеруде жекелеген проблемалар бар; бір өрескел қателік пен екі кемшіліктен артық емес жіберілді. | жұмысты толық орындамаған немесе жұмыстың орындалған бөлігінің көлемі дұрыс қорытынды жасауға мүмкіндік бермейді. Сұрақтарға жауап беру кезінде бағдарламаның талаптарына сәйкес негізгі білім мен дағдыларды меңгермегендігін көрсетеді; 3 бағалау үшін қажет болғаннан көп қателіктер мен кемшіліктер жіберілді немесе қойылған сұрақтардың ешқайсысына жауап бере алмайды. | жұмысты толық орындамаған немесе жұмыстың орындалған бөлігінің көлемі дұрыс қорытынды жасауға мүмкіндік бермейді. Сұрақтарға жауап беру кезінде бағдарламаның талаптарына сәйкес негізгі білім мен дағдыларды меңгермегендігін көрсетеді; 3 бағалау үшін қажет болғаннан көп қателіктер мен кемшіліктер жіберілді немесе қойылған сұрақтардың ешқайсысына жауап бере алмайды. |
Бағалау нысаны
Пән бойынша білім алушының білімін қорытынды бағалау 100 баллдық жүйе бойынша жүзеге асырылады және:
- Емтиханда алынған нәтиженің 40%;
- Ағымдағы үлгерімнің 60% - ы.
Қорытынды бағаны есептеу формуласы:
| И= 0,6 | Р1+Р2 | +0,4Э |
| 2 |
мұндағы, Р1, Р2-тиісінше бірінші, екінші рейтингті бағалаудың сандық эквиваленттері;
Э - емтихандағы бағаның сандық баламасы.
Қортынды әріптік бағасы және оның балдық сандық эквиваленті:
Төрт балдық жүйе бойынша цифрлық баламаға сәйкес келетін білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың әріптік жүйесі:
| Әріптік жүйе бойынша бағалар | Балдардың сандық эквиваленті | Балдар (%-тік құрамы) | Дәстүрлі жүйе бойынша бағалар |
|---|---|---|---|
| A | 4.0 | 95-100 | Өте жақсы |
| A- | 3.67 | 90-94 | |
| B+ | 3.33 | 85-89 | Жақсы |
| B | 3.0 | 80-84 | |
| B- | 2.67 | 75-79 | |
| C+ | 2.33 | 70-74 | |
| C | 2.0 | 65-69 | Қанағаттанарлық |
| C- | 1.67 | 60-64 | |
| D+ | 1.33 | 55-59 | |
| D | 1.0 | 50-54 | |
| FX | 0.5 | 25-49 | Қанағаттанарлықсыз |
| F | 0 | 0-24 |
Дәріс сабақтарының тақырыптары
- Жалпы геоинформатиканың негізгі ұғымдары
- ГАЖ жіктелуі
- Кеңістіктік элементтер
- Деректер базасы мен ДББЖ
- Енгізу жүйесі
- Дәстүрлік емес картографиялық қорытынды
- Геоақпараттық талдау мен үлгілеу
- Деректер базасымен жұмыс істеу
- Беттік үлгі жасау мен растрлық деректерді талдау
Негізгі әдебиет
- 1. Яроцкая, Е. В. Географиялық ақпараттық жүйелер : оқу құралы / Е. В. Яроцкая, А. В. Матвеева, А. А. Дьяченко. — Алматы, Москва : EDP Hub (Идипи Хаб), Ай Пи Ар Медиа, 2024. — 111 c. — ISBN 978-5-4497-2643-8. — Текст : электронный // Цифровой образовательный ресурс IPR SMART : [сайт]. — URL: https://www.iprbookshop.ru/135269.html 2. Трифонова, Т. А. Геоинформационные системы и дистанционное зондирование в экологических исследованиях: учебное пособие для вузов / Т. А. Трифонова, Н. В. Мищенко, А. Н. Краснощеков. — Москва: Академический проект, 2020. — 349 c. — ISBN 978-5-8291-2999-6. — Текст: электронный // Цифровой образовательный ресурс IPR SMART: [сайт]. — URL: https://www.iprbookshop.ru/110100.html 3. Геоинформационные системы: лабораторный практикум /. — Ставрополь: Северо-Кавказский федеральный университет, 2017. — 159 c. — Текст: электронный // Цифровой образовательный ресурс IPR SMART: [сайт]. — URL: https://www.iprbookshop.ru/75569.html 4. Введение в геоинформационные системы: Учебное пособие / Блиновская Я.Ю., Задоя Д.С., - 2-е изд. - М.:Форум, НИЦ ИНФРА-М, 2016. - 112 с. 5. Геоинформационные системы: методы пространственного анализа: учеб. пособие / А.Н. Шихов, Е.С. Черепанова, С.В. Пьянков. Перм. гос. нац. исслед. ун-т. – Пермь, 2017. – 88 с. 6. Информатика с основами геоинформатики. Ч. 2: Основы геоинформатики / И.К. Лурье, Т.Е. Самсонов // Учеб. пособие. – М.: МГУ, 2016. 200 с. 7. Кулибекова Р.Д. «Географические информационные системы» (курс лекций) – Махачкала, 2017. - 94 с.
Қосымша әдебиеттер
- 8. Сүлейменов Ж.Т. Өндіріс қалдықтары және жергілікті шикізат негізіндегі заманауи құрылыс материалдары : оқұ құралы / Сүлейменов Ж.Т., Сағындықов А.Ә.. — Тараз : Таразский региональный университет имени М.Х. Дулати, 2019. — 253 c. — Текст : электронный // Цифровой образовательный ресурс IPR SMART : [сайт]. — URL: https://www.iprbookshop.ru/127442.html 9. Тикунов В.Н. Геоинформатика. В 2 книгах. Книга 1,2. – М.: Академия, 2010. – 416с. 10. Заварзин А.В., Капралов Е.Г., Тикунов В.С.Сборник задач и упражнений по геоинформатике. - М.: Академия, 2011. – 512 с. 11. Гидрография. Создание цифровых моделей рельефа для определения гидрографических характеристик рек и их бассейнов: учеб. пособие / С.В. Пьянков, В.Г. Калинин // Ч. 1. Перм. гос. нац. исслед. ун-т. Пермь, 2014. 62 с 12. IPR SMART http://www.iprbookshop.ru 13. ScienceDirect - http://www.sciencedirect.com. 14. EBSCO Discovery Service (EDS) - http://search.ebscohost.com
