Жоба параметрлері

Жоба 315/2020. 27 ай, 2020-2022 жж. (AP08856205).

 

Қазақстан Республикасының демографиялық қауіпсіздік деңгейін бағалау

Демографиялық қауіпсіздік мәселелері

Жоба өзектілігі:

Қазақстан Республикасы үшін демографиялық қауіпсіздік мәселелерінің ерекше маңызға ие: орасан зор және халқы аз аумақ; қалалар санының аздығы және ауыл халқының үлес салмағының көптігі; әлеуметтік-экономикалық, демографиялық дамудың айқын өңірлік саралануы. Осы және басқа да объективті факторлар проблемаға өңірлік көзқарасты өзектендіреді. Демографиялық қауіпсіздікті бағалау республиканың әрбір өңірінің ерекшеліктерін ескеруге тиіс," орташа статистикалық " қазақстандық көрсеткіш нақты көріністі көруге мүмкіндік бермейді.

Бұл жоба Қазақстанның демографиялық қауіпсіздік деңгейін бағалауға бағытталған. Өзекті демографиялық ахуалды талдау демографиялық әлеуетті айқындауға, тәуекелдер мен қатерлерді анықтауға мүмкіндік береді. Алғаш рет демографиялық қауіпсіздік деңгейін бағалау критерийлерінің индикативтік жүйесі әзірленіп, сынақтан өткізілетін болады. Бұл тәуекелдер мен қатерлерді азайту және алдын алу мақсатында шешімдер қабылдау үшін ұсынымдар әзірлеуге мүмкіндік береді және мемлекеттің жалпыұлттық бірлігі мен қауіпсіздігін нығайтуға өз үлесін қосады.

Жоба мақсаты:

Өлшемдердің индикативтік жүйесін және Қазақстанның демографиялық қауіпсіздігі деңгейін бағалау алгоритмін әзірлеу және оған сәйкес өңірлік, сондай-ақ республикалық деңгейлерде демографиялық тәуекелдер мен сын-тегеуріндерді бағалау.

Күтілетін нәтижелер:

Жобаны іске асыру нәтижесінде алғаш рет Қазақстанның тұрақты ұлттық қауіпсіздігін қамтамасыз етудің ұзақ мерзімді перспективасына сәйкес Қазақстанның демографиялық қауіпсіздігінің деңгейіне баға берілетін болады.

Қол жеткізілген нәтижелер:

2020 г.

  1. Қазақстанның демографиялық қауіпсіздігін қамтамасыз етудің нормативтік-құқықтық базасы мен қолданыстағы заңнамалық тетіктеріне талдау жасалды.
  2. Демографиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселелеріне қатысты деректемелік және тарихнамалық шолу жүргізілді .
  3. Қазақстандағы өзекті демографиялық ахуалға кешенді талдау жүргізіліп, өңірлік айырмашылықтар анықталды.

2021 г.:

  1. Қазақстан өңірлеріндегі демографиялық процестердің саралануы зерделенді және өңірлік кластерлер айқындалды.
  2. Қазақстанның интерактивті демографиялық карталары әзірленді. Нәтижелер "Қазақстанның демографиясы" веб-қосымшасында көрсетілген (https://demography-kz.shinyapps.io/demography_ru/). авторлық құқықпен қорғалатын объектілерге құқықтардың мемлекеттік тізіліміне мәліметтерді енгізу туралы 2021 жылғы 5 қарашадағы №21423 куәлік алынды. Интерактивті демографиялық карталарда бес негізгі демографиялық процесс ұсынылған: 1) халықтың тығыздығы және этникалық құрамы; 2) халықтың урбандалуы; 3) жас құрылымы; 4) халықтың көбеюі; 5) Халықтың көші-қоны. Деректер 1999, 2009 және 2019 жылдардағы жағдайды көрсетеді, бұл көрсетілген процестердің динамикасын бақылауға және зерттелген аймақтарда олардың саралануын анықтауға мүмкіндік береді. Веб-қосымша үш тілде (қазақ, орыс, ағылшын) әзірленген. Сондай-ақ, кластерлік талдау нәтижелері мен зерттелген процестердің динамикасы туралы аналитикалық түсініктемелер берілген.
  3. Кешенді әлеуметтанулық зерттеу жүргізіліп, қазақстандық жастардың, оның ішінде ШҚО-ның репродуктивті және көші-қон ұстанымдары анықталды. Әлеуметтік зерттеудің мақсаты - өңірлік ерекшеліктерді ескере отырып, Қазақстандағы әлеуетті және нақты демографиялық қауіп-қатерлерге әсер ететін факторлар ретінде қазақстандық жастардың репродуктивтік және көші-қон ұстанымдарын талдау. Қазақстан Республикасының оңтүстік, батыс, солтүстік және шығыс аймақтарында тұратын 17-25 жас аралығындағы қазақ жастарының 500 өкіліне жаппай сауалнама жүргізілді. Әр өңірде 3 фокус-топ өткізілді. Олардың нәтижелері бойынша Столярова Э.О., Аубакирова Ж.С., Алексеенко А.Н. "Қазіргі қазақстандық жастардың репродуктивті және көші-қон ұстанымдары. Әлеуметтанулық зерттеудің әдістемелік және аналитикалық материалдарының жинағы". - Өскемен: "Медиа-Альянс" Баспасы, 2021. - 80 б.
  4. 16-24 қазан 2021 жылы Мәскеу қ. ЭЖМ ҒЗУ демография институтында ғылыми тағылымдама өтті. 2021 жылдың 21-22 қазанында тағылымдама аясында А.Г. Вишневский атындағы демография институтымен, Экономика Жоғары мектебі ғылыми-зерттеу университетімен және Алтай мемлекеттік университетімен бірлесіп XX Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция өткізілді. Аталған халықаралық конференцияның ғылыми еңбектер жинағы жарық көрді.
  5. Қазақстандағы демографиялық қауіптер мен қауіптер анықталды. Ықтимал және нақты демографиялық қауіп-қатерлерге әсер ететін факторлар талданды. "Жаңғыртылып жатқан қоғамдағы көші-қон және репродуктивті мінез-құлық"ғылыми-әдістемелік вебинар шеңберінде алынған қорытындыларды таныстыру және талқылау.
  6. Шетелдік және отандық халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияларға қатысу, зерттеудің алдын ала нәтижелерін таныстыру

    - 15.04.2021 ж. "Рухани жаңғыру "бағдарламасы Қазақстанның ғылыми кеңістігін дамыту факторы ретінде» халықаралық қатысумен республикалық онлайн-конференция өтті.  

    https://www.vku.edu.kz/ru/adverts/respublikanskaya-onlayn-konferenciya-s-mezhdunarodnym-uchastiem-posvyashchennaya-30-letiyu

    -  08.10.2021 ж. "Жаңғыртылып жатқан қоғамдағы көші-қон және репродуктивті мінез-құлық"атты ғылыми-әдістемелік вебинар өтті. Іс-шара аясында "Қазақстанның демографиялық картасы", "қазіргі қазақстандық жастардың репродуктивті және көші-қон ұстанымдары" әлеуметтік зерттеу нәтижелері бойынша талдамалық есеп және тағы басқалар таныстырылды. Вебинар жұмысына Қазақстан, Ресей және Қырғызстан ғалымдары, студенттері, магистранттары мен докторанттары қатысты.

    https://www.vku.edu.kz/ru/adverts/programma-nauchno-metodologicheskogo-vebinara-migracionnoe-i-reproduktivnoe-povedenie-v.html

    https://www.vku.edu.kz/ru/newsitem/v-amanzholov-university-obsudili-osobennosti-sovremennogo-demograficheskogo-razvitiya

    - 2021 ж.21-22 қазанда "Қазақстандағы және оған іргелес аумақтардағы этнодемографиялық процестер" атты ХХ халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция өтті. Ол алғаш рет А. Г. Вишневский ЭЖМ демография институтымен (Мәскеу, РФ) бірлесіп өткізілді.

    https://www.hse.ru/demo/announcements/516725413.html

    https://www.vku.edu.kz/ru/adverts/programma-nauchno-metodologicheskogo-vebinara-migracionnoe-i-reproduktivnoe-povedenie-v.html

    https://www.vku.edu.kz/ru/newsitem/v-amanzholov-university-obsudili-osobennosti-sovremennogo-demograficheskogo-razvitiya

Жүргізілген ғылыми-зерттеу жұмыстарының нәтижелері ҚР демографиялық қауіпсіздігі деңгейін бағалау, өңірлік тәуекелдер мен қатерлерді анықтау құралы ретінде сараланған кластерлік әдістің тиімділігін көрсетті. Барлығы 12 жарияланым шықты (оның ішінде 2 жинақ, РИНЦ базасының ғылыми басылымдарында 3 мақала, ҚР БҒМ БҒСБК ұсынған журналда 1 мақала, ХҒПК ғылыми еңбектер жинағында 5 мақала және №21423 авторлық құқық туралы куәлігі бар 1 Электрондық ресурс).

Зерттеу тобының мүшелері:

  1. Жанна Аубакирова, т.ғ.к., «Digital Social Recearch» ХҒЗО директоры. ID SCOPUS: 57201672334, ID WEB OF SCIENCE: AAQ - 7920 – 2020 (https://www2.scopus.com/authid/detail.uri?authorId=57201672334)
  2. Александр Алексеенко, т.ғ.д., «Digital Social Recearch» ХҒЗО БҒҚ, ID SCOPUS: 57215212322, ID WEB OF SCIENCE: AAQ -7920-2020.
  3. Элеонора Столярова, әлеу.ғ. к, ., «Digital Social Recearch» ХҒЗО БҒҚ.https://orcid.org/my-orcid?orcid=0000-0003-0722-1589)
  4. Мухтар Толеген, құқық.ғ.к., профессор. ID SCOPUS: 55978491800.
  5. Тамерлан Өмірзақ, «Тарих» мамандығы бойынша гуманитарлық ғылымдар магистрі.
  6. Асхат Тойбаев, 6М020300 «Тарих» мамандығының . 3 оқу жылының докторанты
  7. Дидара Есимханова, 6М020300 «Тарих» мамандығының . 2 оқу жылының докторанты

Жарияланымдар тізімі: 

  1. Аубакирова Ж.С., Столярова Э.О., Өмірзақ Т.Е. Демографическая безопасность Казахстана как фактор устойчивого развития // Вестник КазНПУ, серия «Исторические и социально-политические науки». – 2020. - № 4. – С.285-288.
  2. Алексеенко А.Н., Аубакирова Ж.С Численность казахского населения в конце ХIX в. // Этнодемографические процессы в Казахстане и сопредельных территориях: сб. науч. трудов XIХ Международной научно-практической конференции, 4 декабря 2020 г., Усть-Каменогорск. – Усть-Каменогорск: Медиа-Альянс, 2020. – С. 3–9.
  3. Өмірзақ Т.Е., Алексеенко, А.Н. Тойбаев А.Ж. Демографическая среда Казахстана: потенциал и риски // Этнодемографические процессы в Казахстане и сопредельных территориях: сб. науч. трудов XIХ Международной научно - практической конференции, 4 декабря 2020 г., Усть-Каменогорск. – Усть-Каменогорск: Медиа-Альянс, 2020. – С. 191–203.
  4. Мәуліт А., Нугуманова А.Б., Аубакирова Ж.С., Алексеенко А.Н.. Столярова Э.О. Интерактивная демографическая карта.
  5. Столярова Э.О., Аубакирова Ж.С., Алексеенко А.Н. Репродуктивные и миграционные установки современной казахстанской молодежи. Сборник методических и аналитических материалов социологического исследования.  – Усть-Каменогорск: Издательство «Медиа-Альянс», 2021. - 80 с.
  6. Столярова Э.О., Аубакирова Ж.С., Алексеенко А.Н. Миграционные установки городской казахстанской молодежи (региональный аспект) // Вulletin Almanach Science Association France-Kazakhstan.  2021. Vol. 2. – Р.23-32.
  7. Аубакирова Ж.С., Столярова Э.О., Омырзак Т.Е., Есимханова Д.М. Кластерный анализ как инструмент оценки уровня демографической безопасности в Казахстане // Вulletin Almanach Science Association France-Kazakhstan.  2021. Vol. 2. P. 66 – 79.
  8. Аубакирова Ж.С., Столярова Э.О., Тойбаев А.Ж. Рождаемость как фактор развития и рисков для современной демографической системы Казахстана // Вulletin Almanach Science Association France-Kazakhstan.  2021. Vol. 2. P. 106-113.
  9. Aubakirova, A.N. Alekseyenko, E.O., Stolyarova. Demographic challenges to the national security of Kazakhstan // Этнодемографические процессы в Казахстане и сопредельных территориях. Сборник научных трудов XХ Международной научно-практической конференции, 21-22 октября 2021 г. – Усть-Каменогорск-Москва. – Усть-Каменогорск: «Медиа-Альянс»,  2021. – С.10-23.
  10.  Алексеенко А.Н., Өмірзақ  Т.Е. Вызовы иммиграции в Казахстане в начале ХХI века // Этнодемографические процессы в Казахстане и сопредельных территориях. Сборник научных трудов XХ Международной  научно-практической конференции, 21-22 октября 2021 г. – Усть-Каменогорск-Москва. – Усть-Каменогорск: «Медиа-Альянс»,  2021. - С. 24-30.
  11. Столярова Э.О. Репродуктивные и миграционные установки казахстанской молодежи: потенциальные риски социального развития (по материалам социологического исследования) // Этнодемографические процессы в Казахстане и сопредельных территориях. Сборник научных трудов XХ Международной  научно- практической конференции, 21-22 октября 2021 г. – Усть-Каменогорск-Москва. – Усть-Каменогорск: «Медиа-Альянс»,  2021. - С. 163-170.
  12. Этнодемографические процессы в Казахстане и сопредельных территориях. Сборник научных трудов XХ Международной  научно- практической конференции, 21-22 октября 2021 г. Под ред. А.Н.Алексеенко, Ж.С. Аубакировой, Н.Л.Краснобаевой. – Усть-Каменогорск-Москва. – Усть-Каменогорск: «Медиа-Альянс»,  2021. – 223 с.