Экология негіздері және өмір тіршілігінің қауіпсіздігі

Сипаттама: Экологиялық және өндірістік орта мен олардың қауіпсіздігі арасындағы өзара байланыс, оларды сәйкестендіру тәсілдері мен өлшемдері, экологиялық және өндірістік сферадағы жағымсыз элементтердің әсерін төмендету мен алдын-алудың негізгі әдістері, өмір тіршілігінің факторларын бақылау мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін жағдайларды нормалау, сонымен бірге төтенше жағдайлардың мониторингі мен болжау және жою шараларын әзірлеу ұғымдарын қалыптастыру

Кредиттер саны: 5

Пререквизиты:

• Химия. Мектеп курсы

Пәннің еңбек сыйымдылығы:

Жұмыс түрлері	сағат
Дәрістер	15
Практикалық жұмыстар	30
Зертханалық жұмыстар
СӨЖО	30
СӨЖ	75
Қорытынды бақылау нысаны	емтихан
Қорытынды бақылауды жүргізу нысаны	жазбаша емтихан

Компонент: Таңдау бойынша компонент

Цикл: Жалпы білімдік пәндер

Мақсат

• «Экология және өмір тіршілігінің қауіпсіздігі негіздері» курсының мақсаты барлық табиғатты қорғау іс-шараларының теориялық негізі болып табылатын экологиялық білімнің негізін қалыптастыру, оның ішінде адамның экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету, оның денсаулығын сақтау бойынша іс-шаралар, болашақ маманға экологиялық және өмір тіршілігінің қауіпсіздігі бойынша білімдерін пайдалануға мүмкіндік беретін сананы экологияландыру мен экологиялық мәдениетке тәрбиелеу

Міндет

• тірі организмдердің тіршілік ортасымен өзара әрекеттесуін анықтайтын негізгі заңдылықтар; - тірі жүйелер мен заттардың айналымы арқылы энергия ағынының заңдылықтары, экологиялық жүйелер мен жалпы биосфераның қызмет етуі; - табиғатты қорғау мен табиғатты ұтымды пайдаланудың негізгі принциптері; - антропогендік қызметтің әлеуметтік-экологиялық салдары; - концепция, стратегиялар, тұрақты даму мәселелері және оларды жаһандық, аймақтық және жергілікті деңгейлерде шешудің практикалық тәсілдері. - негізгі техносфералық және проиродтық қауіптер, олардың қасиеттері мен сипаттамалары; - өндірістің зиянды және қауіпті факторларының адамға және табиғи ортаға әсер ету сипаты, олардан қорғау әдістері; - тіршілік қауіпсіздігі саласындағы заңнамалық және құқықтық актілер, төтенше жағдайларда қорғау тәсілдері мен технологиялары; - өндірістік объектілердің, техникалық құралдар мен технологиялық процестердің қауіпсіздігі мен тұрақтылығын арттыру құралдары мен әдістері.

Оқыту нәтижесі: білу және түсіну

• табиғи және антропогендік экологиялық процестерді және оларды реттеудің мүмкін жолдарын анықтау және талдау; - биосфераның тұрақтылығын сақтау және апатты дағдарыстарсыз социумды дамыту мақсатында шаруашылық жүргізудің дәстүрлі нысандары мен адамдардың өмір сүру салтын жоспарлы түрде өзгертуге бағытталған адамзаттың тұрақты дамуының қазіргі тұжырымдамалары мен стратегияларында бағдарлау; - тұрақты дамуды сақтау үшін практикалық қызметте тірі организмдер мен қоршаған ортаның өзара әрекеттесуінің заңдылықтары туралы алған білімдерін қолдану. - құтқару жұмыстарын жоспарлау; - табиғи және техногендік сипаттағы ТЖ жағдайын бағалау; - қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша еңбек жағдайларын бағалау: - қоршаған ортаға антропогендік әсерді бағалау бойынша, сондай-ақ табиғи және техногендік төтенше жағдайлардың адамға және қоршаған ортаға әсерін бағалау бойынша қарапайым есептеулерді, олардың теріс әсерінен қорғау әдістері мен тәсілдерін жүзеге асыру.

Оқыту нәтижесі: білім мен ұғымды қолдану

• Қазіргі маман табиғат апаттарының, авариялар мен апаттардың салдарын жою бойынша жұмысшылардың, өндірістік персоналдың және халықтың тіршілік әрекетінің қауіпсіздігі мен экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша туындаған міндеттерді табысты шешуге дайын болуы тиіс.

Оқыту нәтижесі: талқылай білуді қалыптастыру

• Адамның тіршілік ету ортасымен (өндірістік, тұрмыстық, қалалық, табиғи) қауіпсіз өзара іс-қимыл жасау тәсілдерін, төтенше жағдайлар жағдайында шаруашылық жүргізу объектілерінің (ұйымдардың) тұрақты жұмыс істеуін, келеңсіз факторлардан қорғау, табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардың алдын алу және зардаптарын жою және қазіргі заманғы зақымдау құралдарын қолданудан қорғау мәселелерін зерттеуге бағытталған ("Экология және өмір тіршілігінің қауіпсіздігі негіздері" курсын оқу кезінде). қалыптастыру

Оқыту нәтижесі: коммуникативтік қабілеттіліктер

• Оқыту нәтижелері мен коммуникативтік қабілеттер: - тұрақты дамуды сақтау үшін практикалық қызметте тірі организмдер мен қоршаған ортаның өзара әрекеттесуінің заңдылықтары туралы алған білімдерін қолдану. - құтқару жұмыстарын жоспарлау; - табиғи және техногендік сипаттағы ТЖ жағдайын бағалау; - қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша еңбек жағдайларын бағалау: - қоршаған ортаға антропогендік әсерді бағалау бойынша, сондай-ақ табиғи және техногендік төтенше жағдайлардың адамға және қоршаған ортаға әсерін бағалау бойынша қарапайым есептеулерді, олардың теріс әсерінен қорғау әдістері мен тәсілдерін жүзеге асыру.

Оқыту нәтижесі: Оқу дағдылары немесе сабаққа қабілеттілігі

• оқыту дағдылары мен оқуға қабілеттілігінің көрсеткіштері: - экологиялық факторларды, қоршаған ортаның қауіпті және зиянды факторларын талдау және жалпылау; - экологиялық, өндірістік қауіпсіздік, ТЖ кезіндегі қауіпсіздік бойынша міндеттерді тұжырымдай білу және қоғам мен табиғаттың тұрақты дамуының негізгі заңдылықтарын кәсіби қызметке бейімдеу.; - ТЖ кезіндегі экологиялық, өндірістік қауіпсіздік және қауіпсіздік бойынша заңнамалық және құқықтық құжаттарды білу; - өнеркәсіптік ластанудың әсерінен және ТЖ кезінде қоршаған ортаны қорғаудың өнеркәсіптік тәсілдері мен техникалық құралдарын практикада қолдану. - экономика объектілерінде, тұрмыста, қоршаған ортада төтенше жағдайларда қауіпсіздікті ұйымдастыру бойынша білімді пайдалану.

Оқыту әдістері

Контекстік оқыту технологиясы-мамандық контекстінде оқыту (дайындық бағыты мен бейінінің ерекшелігін ескеретін оқу тапсырмаларында іске асырылады). Интерактивті оқыту технологиясы (білім алушылардың өзара әрекеттесуін, кері байланыстың белсенді түрлерін қолдануды көздейтін оқу тапсырмалары түрінде іске асырылады). Электронды оқыту технологиясы (ШҚМТУ-дың электронды білім беру ортасының көмегімен электронды-кітапханалық жүйе ресурстарын пайдалану кезінде, автоматтандырылған тестілеу жүргізу кезінде іске асырылады).

Білім алушының білімін бағалау

Оқытушы ағымдағы бақылау жұмыстарының барлық түрлерін жүргізеді және академиялық кезеңде екі рет білім алушылардың ағымдағы үлгеріміне тиісті баға береді. Ағымдағы бақылау нәтижелері бойынша 1 және 2 рейтинг қалыптастырылады. Білім алушының оқу жетістіктері 100 балдық шкала бойынша бағаланады, Р1 және Р2 қорытынды бағасы ағымдағы үлгерім бағасынан орташа арифметикалық ретінде шығарылады. Академиялық кезеңде білім алушының жұмысын бағалауды пән бойынша тапсырмаларды тапсыру кестесіне сәйкес оқытушы жүзеге асырады. Бақылау жүйесі жазбаша және ауызша, топтық және жеке формаларды біріктіре алады.

Кезең	Тапсырма түрі	Өлшем
Қорытынды бақылау	емтихан	0-100

Жұмыс түрлері бойынша оқыту нәтижелерін бағалау саясаты

Тапсырма түрі	90-100	70-89	50-69	0-49
	Өте жақсы	Жақсы	Қанағаттанарлық	Қанағаттанарлықсыз

Бағалау нысаны

Пән бойынша білім алушының білімін қорытынды бағалау 100 баллдық жүйе бойынша жүзеге асырылады және:

• Емтиханда алынған нәтиженің 40%;
• Ағымдағы үлгерімнің 60% - ы.

Қорытынды бағаны есептеу формуласы:

И= 0,6	Р1+Р2	+0,4Э
	2

 

мұндағы, Р1, Р2-тиісінше бірінші, екінші рейтингті бағалаудың сандық эквиваленттері;

Э - емтихандағы бағаның сандық баламасы.

Қортынды әріптік бағасы және оның балдық сандық эквиваленті:

Төрт балдық жүйе бойынша цифрлық баламаға сәйкес келетін білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың әріптік жүйесі:

Әріптік жүйе бойынша бағалар	Балдардың сандық эквиваленті	Балдар (%-тік құрамы)	Дәстүрлі жүйе бойынша бағалар
A	4.0	95-100	Өте жақсы
A-	3.67	90-94
B+	3.33	85-89	Жақсы
B	3.0	80-84
B-	2.67	75-79
C+	2.33	70-74
C	2.0	65-69	Қанағаттанарлық
C-	1.67	60-64
D+	1.33	55-59
D	1.0	50-54
FX	0.5	25-49	Қанағаттанарлықсыз
F	0	0-24

Дәріс сабақтарының тақырыптары

• Ағзаның тіршілік ортасымен өзара әрекеттесуі
• Экологиялық жүйелер, олардың тұрақтылық факторлары
• Биосфера және ноосфера туралы ілім, биосфераның тұрақтылық факторлары
• Атмосфера және оның қазіргі экологиялық тұрақтылық мәселелері
• Пайдалану, ластану және қорғау
• Жер ресурстары, оларды тиімді пайдалану және тұрақтылық мәселелері
• Табиғатты ұтымды пайдалану және қоршаған ортаны қорғау негіздері
• Курстың негізгі ұғымдары, терминдері және анықтамалары
• Төтенше жағдайларда қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі бірыңғай мемлекеттік жүйені ұйымдастыру
• Қатты әсер ететін улы заттар
• Жарылыс түрлері
• Табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар кезінде қорғаудың негізгі тәсілдері мен принциптері
• Халық шаруашылығы өнімінің тұрақтылығы
• Жеке қорғану құралдары

Негізгі әдебиет

• . 1 Закон Республики Казахстан «Конституция Республики Казахстан» 2 Закон Республики Казахстан «О гражданской защите» - Астаны, 2014 3 Экологический кодекс РК – Астана, 2018 г 4 Бигалиев А.Б., Халилов М.Ф., Шарипова М.А. Основы общей экологии. — Алматы: «Казак; университет», 2009 5 Колумбаева С.Ж., Бильдебаева P.M. Общая экология. - Алматы: «Казак университет», 2006. 6 Безопасность и охрана труда в РК. Сборник нормативных актов. Правила требования. Типовые инструкции; Алматы: Lem , 2017 7 Охрана труда и техника безопасности в строительстве (СНИП РК 1.03-05-2011); Алматы: Lem , 2016 8 Дурановская Г.П. «Безопасность и охрана труда. Трудовое законодательство: комментарии, вопросы и ответы»; Алматы: Lem , 2017 9 Аманжолов Ж. , Охрана труда и техника безопасности; Астана : Фолиант,2011 10Арустамов Э.А. Безопасность жизнедеятельности:Учебник для студентов высшего профессионального заведения-М.: Академия, 2008. 11 Аипов А.К., Охрана труда и безопасность жизнедеятельности; Учебное пособие,-Астана: Каз.УЭФМТ, 2013 12 Белов А.С. Безопасность жизнедеятельности:Учебник для ВУЗов,- М.:ВШ, 2009 13 Васильева О.Ю. ,Сергиенко Л.С.Охрана труда и безопасность жизнедеятельности. Методические указания к практическим занятиям для студентов дневного отделения Усть-Каменогорск, ВКГТУ, 2010 14 Саданов А.К., Сванбаева З.С. Экология. - Алматы: "Агроуниверситет", 2009. 15 Шилов И.А. Экология. - М.:Высшая школа, 2000. 16 Суровцев А.А.,Мельников Е.Н., и др. Безопасность жизнедеятельности. Книга 1,2/ Учебное пособие для ВУЗов, Алматы, 2006. 17 Приходько В.Г. Безопасность жизнедеятельности.- Алматы, 2006 18 Егорина А.В., Соколов В.М., Лагутин Л.А., Перемитина С.В., Кайсина М.И. - Экология и устойчивое развитие- Усть-Каменогорск, 2011 г, 124 с

Қосымша әдебиеттер

• 1. 1. Вишняков, Я.Д. безопасность жизнедеятельности. теория и практика 4-е изд., пер. и доп. учебник для бакалавров / Я.Д. Вишняков. — Люберцы: Юрайт, 2015. — 543 c. 2. Графкина, М.В. Безопасность жизнедеятельности: Учебник / М.В. Графкина, Б.Н. Нюнин, В.А. Михайлов. — М.: Форум, НИЦ ИНФРА-М, 2013. — 416 c. 3. Евсеев, В.О. Безопасность жизнедеятельности: Учебник для бакалавров / В.О. Евсеев, В.В. Кастерин, Т.А. Коржинек; Под ред. Е.И. Холостова, О.Г. Прохорова. — М.: Дашков и К, 2013. — 456 c. 4. Арустамов, Э.А. Безопасность жизнедеятельности: Учебник для бакалавров. 19-е изд., пер. и доп. / Э.А. Арустамов. — М.: Дашков и К, 2016. — 448 c. 5. Белов, С.В. Безопасность жизнедеятельности и защита окружающей среды (Техносферная Безопасность): Учебник. 5-н изд., пер. и доп. / С.В. Белов. — Люберцы: Юрайт, 2016. — 702 c. 6. Вернадский В.И. Научная мысль как планетное явление. - М., 1991 7. П.Кузьмин И.И. и др. Государственная стратегия по охране окружающей среды и обеспечению устойчивого развития. - М., 1994 8.Лосев К.С. На пути к устойчивому развитию // Зеленый мир. - 1995, №17 9.Бондарева Т.Г., Перимитина С.В, Апенько И.А. Экология и устойчивое развитие – Методические указания по организации СРСП и СРС для студентов всех специальностей, Усть-Каменогорск, 2012 г