Жер асты тау-кен жұмыстары кезіндегі маркшейдерлік іс

Сипаттама: Бұл пән пайдалы қазбалар кен орындарын игерудің барлық кезеңдерінде (барлау, жобалау, салу, пайдалану) тау-кен кәсіпорындарын жоюға және бұзылған жерлерді тау-кен жұмыстарымен рекультивациялауға (қалпына келтіруге) дейін тау-кен кәсіпорнын тау-кен жұмыстарын ұтымды, үздіксіз және перспективалы жүргізуді жүзеге асыру үшін барлық қажеттіліктермен маркшейдерлік қамтамасыз ету бойынша жалпы теориялық және практикалық аспектілерді білдіреді.

Кредиттер саны: 6

Пререквизиты:

• Геодезия

Пәннің еңбек сыйымдылығы:

Жұмыс түрлері	сағат
Дәрістер	30
Практикалық жұмыстар	30
Зертханалық жұмыстар
СӨЖО	30
СӨЖ	90
Қорытынды бақылау нысаны	емтихан
Қорытынды бақылауды жүргізу нысаны

Компонент: Таңдау бойынша компонент

Цикл: Кәсіптік пәндер

Мақсат

• Пән мақсаты-маркшейдерлік тірек және түсіру желілерін құру бойынша техникалық талаптар мен нұсқауларды зерделеуді; жерасты игеру тәсілдері кезінде тау-кен қазбаларын түсіруді; пайдалы қазбаларды өндіру жөніндегі кәсіпорындарды салу (реконструкциялау) кезінде маркшейдерлік жұмыстарды; маркшейдерлік құжаттаманы жасауды және жүргізуді, сондай-ақ алған білімдерін практикалық меңгеруді көздейді.

Міндет

• "Жер асты тау-кен жұмыстарындағы маркшейдерлік іс" пәнін оқытудың міндеттері: Білім берудің мемлекеттік жалпы білім беру стандартының талаптарына сәйкес студенттің біліктілігіне сәйкес келетін міндеттерді шешуге кәсіби дайындығына қол жеткізу.

Оқыту нәтижесі: білу және түсіну

• шахталар мен карьерлерде жұмыс істеу кезінде қолданылатын дәстүрлі және қазіргі заманғы жабдықтарды пайдалану; - зерттелген өлшеу әдістерін іс жүзінде қолдану; - МЕМСТ талаптарына жауап беретін материалдарды камералдық өңдеуді орындау; - маркшейдерлік-графикалық құжаттаманы ресімдеу.

Оқыту нәтижесі: білім мен ұғымды қолдану

• Пайдалы қазбалардың кен орындарын игерудің (барлау, жобалау, салу, пайдалану), тау-кен кәсіпорындарын жоюға және бүлінген жерлерді тау-кен жұмыстарымен қалпына келтіруге (қалпына келтіруге) дейінгі барлық кезеңдері туралы. - маркшейдер жұмысының өндірістік алаңдардағы ерекшеліктері туралы.

Оқыту нәтижесі: талқылай білуді қалыптастыру

• - барлық жоспарланған қазбалар, бұрын барлық биіктік белгілерінде өткен қазбалардың көрнекі көрінуіне арналған камералар бойынша 1:500, 1:200 масштабында жаңа разрездерді құру және қолданыстағыларын толықтыру әдістері; - барлық көлденең, көлбеу және тік қазбаларға бағыт беру; - барлық тау-кен қазбаларын түсіру, оларды кейіннен 1:500 масштабтағы планшеттерге салу; - маркшейдерлік нұсқаулар кітабын жүргізу (бағыт тапсырмасын сызбалармен көрсету, барлық өндірістерге домерлерді санау және көрсету, жобадан кез келген ауытқуларды көрсету, бекітпе паспортына бекітпе сәйкессіздігі және т.б.).

Оқыту нәтижесі: коммуникативтік қабілеттіліктер

• Ымыраға келе білу, өз пікіріңізді ұжымның пікірімен байланыстыра білу және командада жұмыс істей білу, өз көзқарасыңызды дұрыс қорғау, жаңа шешімдер ұсыну.

Оқыту нәтижесі: Оқу дағдылары немесе сабаққа қабілеттілігі

• Кәсіби қызметте кәсіби және тұлғалық өсуге және магистратурада білім алуды жалғастыруға ұмтылу қазіргі заманғы ақпараттық ағымдарға бағдарлану және әлемдік экономикадағы серпінді өзгеретін құбылыстар мен процестерге бейімделу дағдыларына ие болу.

Оқыту әдістері

Оқу сабақтарын өткізу кезінде мынадай білім беру технологияларын пайдалану көзделеді: - интерактивті дәріс (оқытудың мынадай белсенді нысандарын қолдану: жетекші (басқарылатын) пікірталас немесе әңгімелесу; модерация; слайдтарды немесе оқу фильмдерін көрсету; миға шабуыл жасау; уәждемелік сөз сөйлеу); - берілген жағдайлар негізінде әртүрлі жағдайлардың даму сценарийлерін құру; - ақпараттық-коммуникациялық (мысалы қолданбалы бағдарламалардың кәсіби пакеттерін пайдалана отырып, компьютерлік сыныптағы сабақтар); - ізденіс-зерттеу (оқу үрдісіндегі студенттердің өзіндік зерттеу қызметі); - оқу міндеттерін шешу.

Білім алушының білімін бағалау

Оқытушы ағымдағы бақылау жұмыстарының барлық түрлерін жүргізеді және академиялық кезеңде екі рет білім алушылардың ағымдағы үлгеріміне тиісті баға береді. Ағымдағы бақылау нәтижелері бойынша 1 және 2 рейтинг қалыптастырылады. Білім алушының оқу жетістіктері 100 балдық шкала бойынша бағаланады, Р1 және Р2 қорытынды бағасы ағымдағы үлгерім бағасынан орташа арифметикалық ретінде шығарылады. Академиялық кезеңде білім алушының жұмысын бағалауды пән бойынша тапсырмаларды тапсыру кестесіне сәйкес оқытушы жүзеге асырады. Бақылау жүйесі жазбаша және ауызша, топтық және жеке формаларды біріктіре алады.

Кезең	Тапсырма түрі	Өлшем
1  рейтинг	Нүктелердің координаттары мен биіктіктерін анықтау. Тікелей және кері геодезиялық есептерді шешу	0-100
	Шахтада маркшейдерлік түсірілім. Көлденең бұрыштар мен сызықтарды өлшеу
	Қателік теориясынан жалпы мәліметтер (есептерді шешу)
	Екі шахта тәсілімен жерасты геодезиялық негізін бағдарлау.
2  рейтинг	Өлшеу нәтижелерін теңестіру және алынған нәтижелердің дәлдігін бағалау	0-100
	Жер асты геодезиялық негізін біріктіру үшбұрышы тәсілімен бағдарлау үшін орындалған өлшеу нәтижелерін теңестіру
	Тау-кен техникалық объектілерін байланыстыру тәсілдері
Қорытынды бақылау	емтихан	0-100

Жұмыс түрлері бойынша оқыту нәтижелерін бағалау саясаты

Тапсырма түрі	90-100	70-89	50-69	0-49
	Өте жақсы	Жақсы	Қанағаттанарлық	Қанағаттанарлықсыз
Дәріс	Егер білім алушы бағдарламада көзделген көлемде материалдың мазмұнын ашса, материалды белгілі бір логикалық ретпен сауатты тілде баяндаса, осы пәннің терминологиясын оқу пәні ретінде дәл қолдана отырып; оқытушының жетекші сұрақтарынсыз өз бетінше жауап берсе; тест тапсырмаларына сәтті жауап берсе, ситуациялық міндеттерді дұрыс және негізді шешсе қойылады. Екінші сұрақтарды немесе есептеулерді жариялау кезінде бір немесе екі дәлсіздік болуы мүмкін, оны білім алушы оқытушының ескертуі бойынша оңай түзетеді.	Егер білім алушының жауабы негізінен "өте жақсы" деген белгіге қойылатын талаптарды қанағаттандырса, бірақ бұл ретте кемшіліктердің бірі орын алса: оқытушының ескертуі бойынша түзетілген жауаптың негізгі мазмұнын жарықтандыру кезінде бір - екі дәлсіздікке жол берілсе; екінші сұрақтарды жарықтандыру кезінде немесе есептеулерде қате немесе екіден көп дәлсіздіктер жіберілсе, оқытушының ескертуі бойынша оңай түзетілсе қойылады.	Ол келесі жағдайларда қойылады: материалдың мазмұны толық емес немесе дәйекті түрде ашылған, тесттерге жауап беруде қателіктер, ситуациялық есептерді шешуде дәлсіздіктер бар, бірақ мәселені жалпы түсіну көрсетілген және пәннің оқу бағдарламасында анықталған материалды одан әрі игеру үшін жеткілікті дағдылар көрсетілген.	Егер оқу материалының негізгі мазмұны ашылмаған; білім алушылардың оқу материалының үлкен немесе аса маңызды бөлігін білмеуі немесе толық түсінбеуі анықталған; әңгімелесу сұрақтарына жауап беру кезінде өрескел қателіктер жіберілген, ситуациялық міндеттер дұрыс шешілмеген, тесттерге жауаптарда қателіктер жіберілген, суреттерде, схемаларда арнайы терминологияны пайдалану кезінде ұғымдарды анықтауда қателіктер жіберілген жағдайларда қойылады, оқытушының бірнеше жетекші сұрақтарынан кейін түзетілмеген есептер.
Практикалық сабақтар	Егер студент бүкіл практикалық сабақ барысында белсенді жұмыс жасаса, практикалық сабақ жоспарына сәйкес мұғалімнің сұрақтарына толық жауап берсе және сонымен бірге дәріс материалын терең меңгергенін, тиісті әдебиеттерді білетіндігін көрсетсе, осы мәселеге өз көзқарасын білдіре алса, материалды өз бетінше және дәлелді түрде жеткізе білсе, құбылыстар мен құбылыстарды талдай білсе, "өте жақсы" баға қойылады фактілер, тәуелсіз жалпылау және қорытынды жасау, 1-2 арифметикалық қателіктерден немесе сипаттамалардан аспайтын оқу тапсырмаларын дұрыс орындайды.	"Жақсы" баға келесі талаптарды сақтаған жағдайда қойылады: студент практикалық сабақ барысында белсенді жұмыс істейді, сұрақтар толық қамтылған, материалдың презентациясы логикалық, фактілермен негізделген, тиісті әдеби көздерге сілтемелермен, сұрақтарды жариялау қорытындылармен аяқталды, студент фактілер мен оқиғаларды талдай білді, сонымен қатар оқу тапсырмаларын орындай алды. Бірақ жауаптарда дәлсіздіктер, кейбір кішігірім қателіктер жіберілді, Материалды ұсыну кезінде дәлелдің жеткіліксіздігі, студенттің фактілер мен оқиғаларға нақты қатынасы немесе есептерді шешуде 1-2 арифметикалық және 1-2 логикалық қателіктер жіберілді.	"Қанағаттанарлық" баға студент жалпы осы тақырып бойынша сұрақтардың мәнін игеріп, дәріс материалы мен оқу әдебиеті туралы білімді анықтап, фактілер мен оқиғаларды талдауға,қорытынды жасауға және мәселелерді шешуге тырысқанда қойылады. Бірақ сабақта ол пассивті әрекет етеді, тек мұғалімнің шақыруы бойынша жауап береді, сұрақтарға толық емес жауап береді, практикалық материалды жарықтандыруда өрескел қателіктер жібереді немесе арнайы мәселелерді шешуде 3-4 логикалық қателіктер жібереді.	"Қанағаттанарлықсыз" деген баға студент сұрақ қоюдың сәтсіздігін анықтаған жағдайда қойылады, сұрақтар дұрыс емес, жүйесіз, өрескел қателіктермен жарықтандырылады, мәселелердің негізгі мәнін түсінбейді, қорытындылар, жалпылау, оқу мәселелерін шеше алмау анықталды.
Реферат	реферат жазуға және қорғауға қойылатын барлық талаптар орындалса қойылады: мәселе анықталса және оның өзектілігі негізделсе, қарастырылып отырған мәселе бойынша әртүрлі көзқарастарға қысқаша талдау жасалса және өз ұстанымы логикалық түрде баяндалса, қорытындылар тұжырымдалған, тақырып толық ашылған, көлемі сақталған, сыртқы безендіру талаптары орындалған, Қосымша сұрақтарға дұрыс жауаптар берілді.	егер рефератқа және оны қорғауға қойылатын негізгі талаптар орындалса, бірақ бұл ретте кемшіліктер жіберілсе; атап айтқанда, материалды баяндауда дәлсіздіктер болса; пайымдауларда логикалық реттілік болмаса; реферат көлемі сақталмаса; ресімдеуде олқылықтар болса; қорғау кезінде қосымша сұрақтарға толық емес жауаптар берілсе қойылады.	егер рефераттауға қойылатын талаптардан айтарлықтай ауытқулар болса, қойылады; атап айтқанда: тақырып тек ішінара қамтылған; реферат мазмұнында немесе қосымша сұрақтарға жауап беру кезінде нақты қателіктер жіберілген; қорғау кезінде қорытынды жоқ.	егер реферат тақырыбы ашылмаса, мәселенің елеулі түсінбеушілігі анықталса немесе реферат мүлдем ұсынылмаса қойылады.
Бақылау жұмысы	оқу-бағдарламалық материал туралы жан-жақты, жүйелі және терең білімді, бағдарламада қарастырылған тапсырмаларды еркін орындай алатын, негізгі және қосымша әдебиеттермен таныс, ұсынылған бағдарламада ұсынылған студентке қойылады; әдетте, "өте жақсы" баға пәннің негізгі ұғымдарының өзара байланысын және олардың алған кәсібі үшін маңыздылығын игерген,түсіністікпен шығармашылық қабілеттерін көрсеткен, оқу-бағдарламалық материалды ұсыну және пайдалану.	бағдарламада ұсынылған негізгі әдебиеттерді меңгерген, бағдарламада көзделген тапсырмаларды сәтті орындайтын оқу-бағдарламалық материал туралы толық білімді тапқан студентке қойылады. Әдетте, "жақсы" баға пән бойынша білімнің жүйелі сипатын көрсеткен және одан әрі оқу жұмысы мен кәсіби қызмет барысында оларды өз бетінше толықтыруға және жаңартуға қабілетті студенттерге қойылады.	бағдарламада көзделген тапсырмаларды орындаумен айналысатын, бағдарламада ұсынылған негізгі әдебиеттермен таныс мамандық бойынша әрі қарай оқу және алдағы жұмыс үшін қажетті көлемде негізгі оқу-бағдарламалық материал туралы білімін тапқан студентке қойылады. Әдетте, бағалау сынаққа жауап беруде және емтихан тапсырмаларын орындау кезінде қателіктер жіберген, бірақ оқытушының басшылығымен оларды жою үшін қажетті білімі бар студенттерге" қанағаттанарлық " қойылады.	бағдарламада көзделген тапсырмаларды орындауда түбегейлі қателіктер жіберген негізгі оқу-бағдарламалық материалды білудегі олқылықтарды анықтаған студентке қойылады. Әдетте, "қанағаттанарлықсыз" баға тиісті пән бойынша қосымша сабақтарсыз оқуды жалғастыра алмайтын немесе жоғары оқу орнын бітіргеннен кейін кәсіби қызметке кірісе алмайтын студенттерге қойылады.

Бағалау нысаны

Пән бойынша білім алушының білімін қорытынды бағалау 100 баллдық жүйе бойынша жүзеге асырылады және:

• Емтиханда алынған нәтиженің 40%;
• Ағымдағы үлгерімнің 60% - ы.

Қорытынды бағаны есептеу формуласы:

И= 0,6	Р1+Р2	+0,4Э
	2

 

мұндағы, Р1, Р2-тиісінше бірінші, екінші рейтингті бағалаудың сандық эквиваленттері;

Э - емтихандағы бағаның сандық баламасы.

Қортынды әріптік бағасы және оның балдық сандық эквиваленті:

Төрт балдық жүйе бойынша цифрлық баламаға сәйкес келетін білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың әріптік жүйесі:

Әріптік жүйе бойынша бағалар	Балдардың сандық эквиваленті	Балдар (%-тік құрамы)	Дәстүрлі жүйе бойынша бағалар
A	4.0	95-100	Өте жақсы
A-	3.67	90-94
B+	3.33	85-89	Жақсы
B	3.0	80-84
B-	2.67	75-79
C+	2.33	70-74
C	2.0	65-69	Қанағаттанарлық
C-	1.67	60-64
D+	1.33	55-59
D	1.0	50-54
FX	0.5	25-49	Қанағаттанарлықсыз
F	0	0-24

Дәріс сабақтарының тақырыптары

• "Маркшейдерлік іс"курсының пәні
• Жерасты горизонталь маркшейдерлік түсірілім
• Бағдарлы-жалғағыш түсірілімдер
• Бағдарлы-жалғағыш түсірілімдер
• Шахтадағы теодолиттік түсірілім
• (Қосымшалар)
• Шахтаның өнеркәсіптік алаңындағы маркшейдерлік жұмыстар
• Тау-кен кәсіпорындарында маркшейдерлік қызмет шешетін міндеттер
• Тау-кен кәсіпорындарында маркшейдерлік қызмет шешетін міндеттер (қосымша)
• Түсіру жұмыстары
• Түсіру жұмыстары (қосымша)
• Түсіру жұмыстары (қосымша)
• Маркшейдерлік өлшемдер
• Тау-кен графикалық құжаттамасы
• Тау-кен графикалық құжаттамасы (қосымша)

Негізгі әдебиет

• Основы геодезии и маркшейдерии, Смолич С.В., Верхотуров А.Г., Юдина И.Н., 2016.
• Методическая разработка. (по выполнению СРСП (курсовая работа) по курсу «Маркшейдерское дело». Ипалаков Т.Т. Изд-во ВКГТУ, 2013
• Методическая разработка. (по выполнению практических занятий по курсу «Маркшейдерское дело». Ипалаков Т.Т., Рахымбердина М.Е. Изд-во ВКГТУ, 2013
• Касенов Б.С., Жаркимбаев Б.М., Солтабаева С.Т. Практикум общего курса маркшейдерского дела / Учебное пособие. – Алматы: КазНИТУ имени К.И.Сатпаева, 2015 – 126
• Конспект лекций по курсу «Маркшейдерское дело». Ипалаков Т.Т. Изд-во ВКГТУ, 2013
• Маркшейдерское дело : учебник / В. Н. Гусев, А. Г. Алексенко, Е. М. Волохов [и др.]. — Санкт-Петербург : Санкт-Петербургский горный университет, 2016. — 448 c. — ISBN 978-5-94211-774-0. — Текст : электронный // Цифровой образовательный ресурс IPR SMART : [сайт]. — URL: https://www.iprbookshop.ru/78145.html

Қосымша әдебиеттер

• И.И. Попов, Б.М. Жаркимбаев. Маркшейдерское дело. Алматы, 2000 – с.ил.
• Симонян Р.Р. Маркшейдерское дело. - М.:Недра, 1982.– 303с.
• И.Н. Ушаков и др. Маркшейдерское дело. М.- Недра, 1989, 437 с.; ил.
• Несмеянова, Ю. Б. Маркшейдерское обеспечение безопасности ведения горных работ : практикум / Ю. Б. Несмеянова. — Москва : Издательский Дом МИСиС, 2016. — 29 c. — ISBN 978-5-906846-70-9. — Текст : электронный // Цифровой образовательный ресурс IPR SMART : [сайт]. — URL: https://www.iprbookshop.ru/98189.html