Метеорология, климатология және гидрология

Сипаттама: Курс атмосфераның құрылысын, ауа массаларының қозғалысын, радиациялық және жылу балансын, метеорологиялық элементтерді, климатты және оның өзгеру болжамдарын, климат құраушы факторларды, табиғи ресурстарды тиімді пайдалануды және өзен ағысының қалыптасу заңдылықтарын, көлдер, батпақтар, өзендерінің режимін, су ағыстары мен су қоймаларының негізгі гидрологиялық сипаттамаларын анықтау және өлшеу әдістері мен техникалық құралдарын зерттеуге бағытталған.

Кредиттер саны: 5

Пререквизиты:

• Инженерлік білім беруге кіріспе
• География. Мектеп курсы

Пәннің еңбек сыйымдылығы:

Компонент: Таңдау бойынша компонент

Цикл: Базалық пәндер

Мақсат

• Курс бойынша пәннің негізгі теориялық мәліметтері гидрология, метеорология және климатология туралы қамтылған. Гидрологиялық және метеорологиялық заңдылықтар мен сипаттамалар, осы ғылымдарда қолданылатын әдістер мен құралдар қарастырылған. Судың беткі ағысының қалыптасу заңдылықтары мен гидрометриялық ақпараттың әртүрлі көлемінде есептік гидрологиялық сипаттамаларды анықтау әдістері баяндалады. Курс студенттерде кәсіби құзыреттілікті қалыптастыруға бағытталған: ғылыми зерттеулер мен инженерлік ізденістер жүргізу қабілеті, кәсіби қызметте және жер ресурстарын зерттеу, игеру және қорғау кезінде қажетті.

Міндет

• Атмосфералық процестердің заңдылықтарын зерттеу, олар территориялардың ауа-райы-климаттық жағдайларын анықтайды; өзендер мен басқа су объектілерінің гидрологиялық режимінің заңдылықтары; климаттың және табиғи сулардың табиғи территориялық комплекстерге, шаруашылық қызметке, табиғи және ауыл шаруашылығы ландшафттарының өнімділігіне әсері; метеорологиялық және гидрологиялық болжамдар әдістерімен танысу; ауа-райы-климаттық процестер мен инженерлік-гидрологиялық есептеулерді шешу дағдыларын меңгеру.

Оқыту нәтижесі: білу және түсіну

• гидросфера туралы білімді, беткі ағынның қалыптасу процестерінің жалпы заңдылықтарын, Жердің су балансын, құрлық пен өзен алабын; атмосфера туралы білімді, атмосфераның құрамы мен құрылымын, жылу алмасу, ылғал айналымы және атмосфералық айналымның принциптері мен заңдарын білу.

Оқыту нәтижесі: білім мен ұғымды қолдану

• гидрологиялық режимнің көрсеткіштерін есептей білу, негізгі метеорологиялық және гидрологиялық сипаттамаларды өлшеу кезінде құралдармен жұмыс істей білу; су деңгейлері мен тереңдіктерін, ағын жылдамдықтарын, су шығынын, өзен шөгінділерін, метеорологиялық сипаттамаларды өлшеу әдістерін меңгеру; су шаруашылығы және табиғатты қорғау объектілерін жобалау кезінде жауын-шашын, булану және желдің нормативтік сипаттамаларын есептеу; курстың теориялық қағидаларын табиғи-территориялық комплекстерді дұрыс анықтау, карталау және сипаттау үшін, метеорологиялық және гидрологиялық есептеулер жүргізу, курстық және дипломдық жұмыстар жазу кезінде қолдану.

Оқыту нәтижесі: талқылай білуді қалыптастыру

• суық және ылғалды ауа тығыздығын анықтау, барометриялық формулаларды қолдану, ауа температурасының адиабатикалық өзгерістері, потенциалды температура бойынша есептерді шешу; студент ылғалдылық сипаттамаларын есептей алады, метеорологиялық элементтердің тәуліктік және жылдық өзгерістерінің графиктерін құрастырып, талдай алады, климаттық диаграммаларды құрастырады; ауа температурасы мен атмосфералық жауын-шашынның таралу карталарын құрастырып, талдайды; өзен алаптарының, өзендердің және су қоймаларының морфометриялық сипаттамаларын есептейді; еріген заттардың сұйық және қатты ағындарының сипаттамаларын анықтап, ағынның көпжылдық өзгерістерін талдайды.

Оқыту нәтижесі: коммуникативтік қабілеттіліктер

• ұжымда ұйымдастырушылық-басқарушылық функцияларды орындау қабілеті.

Оқыту нәтижесі: Оқу дағдылары немесе сабаққа қабілеттілігі

• курс барысында алынған білім мен дағдыларды қолдану қабілеті.

Оқыту әдістері

курс бойынша оқу жұмысын жүзеге асыру барысында кәсіби дағдыларды қалыптастыру және дамыту мақсатында, оқушылардың білім алуына және бакалавриат даярлау бағыты бойынша мемлекеттік білім беру стандарттарының талаптарына сәйкес, келесі білім беру технологиялары қолданылады: 1) белсенді лекция формаларын әзірлеу және пайдалану (мультимедиялық құралдарды қолдануды қоса алғанда): проблемалық лекция; визуализация лекциясы; нақты жағдайды талқылайтын лекция. Сабақтан тыс жұмыспен үйлестіре отырып, бақылаудағы өзіндік жұмыстарды белсенді түрде талқылау да жүзеге асырылады. Лекциялық және практикалық сабақтарды өткізу барысында заманауи техникалық құралдарды (проекторлар, интерактивті тақта, Интернет) кеңінен пайдалану тәжірибесі қолданылады. Интернетті пайдалану арқылы деректер базаларына, ақпараттық анықтамалық және іздеу жүйелеріне қол жеткізу қамтамасыз етіледі.

Білім алушының білімін бағалау

Оқытушы ағымдағы бақылау жұмыстарының барлық түрлерін жүргізеді және академиялық кезеңде екі рет білім алушылардың ағымдағы үлгеріміне тиісті баға береді. Ағымдағы бақылау нәтижелері бойынша 1 және 2 рейтинг қалыптастырылады. Білім алушының оқу жетістіктері 100 балдық шкала бойынша бағаланады, Р1 және Р2 қорытынды бағасы ағымдағы үлгерім бағасынан орташа арифметикалық ретінде шығарылады. Академиялық кезеңде білім алушының жұмысын бағалауды пән бойынша тапсырмаларды тапсыру кестесіне сәйкес оқытушы жүзеге асырады. Бақылау жүйесі жазбаша және ауызша, топтық және жеке формаларды біріктіре алады.

Жұмыс түрлері бойынша оқыту нәтижелерін бағалау саясаты

Бағалау нысаны

Пән бойынша білім алушының білімін қорытынды бағалау 100 баллдық жүйе бойынша жүзеге асырылады және:

• Емтиханда алынған нәтиженің 40%;
• Ағымдағы үлгерімнің 60% - ы.

Қорытынды бағаны есептеу формуласы:

 

мұндағы, Р1, Р2-тиісінше бірінші, екінші рейтингті бағалаудың сандық эквиваленттері;

Э - емтихандағы бағаның сандық баламасы.

Қортынды әріптік бағасы және оның балдық сандық эквиваленті:

Төрт балдық жүйе бойынша цифрлық баламаға сәйкес келетін білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың әріптік жүйесі:

Дәріс сабақтарының тақырыптары

• КУРС «КЛИМАТОЛОГИЯ ЖӘНЕ МЕТЕОРОЛОГИЯНЫҢ ТАҚЫРЫПТАРЫ, МАҚСАТТАРЫ ЖӘНЕ МІНДЕТТЕРІ
• АТМОСФЕРАНЫҢ РАДИАЦИОНДЫҚ РЕЖИМІ
• ЖАЛПЫ АТМОСФЕРА ЦИРКУЛЯЦИЯСЫ
• КЛИМАТ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚҰРЫЛУ ФАКТОРЛАРЫ
• ЖЕР ШАРЫНЫҢ ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАННЫҢ КЛИМАТТЫҚ ЖОЛДАРЫ
• АНТРОПОГЕНДІК ӘСЕРДІҢ КЛИМАТ ДИНАМИКАСЫНА ӘСЕРІ
• ГИДРОЛОГИЯ КУРСЫНЫҢ НЫСАНЫ ЖӘНЕ МІНДЕТТЕРІ
• ТАБИҒИ СУДЫҢ ХИМИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ФИЗИКАЛЫҚ СИПАТТАРЫ
• ӨЗЕН ЖҮЙЕСІ
• ӨЗЕН СТЕГІ
• ГИДРОЛОГИЯ РЕК
• ГИДРОЛОГИЯ СУ САҚТАУШЫЛАР
• ГИДРОЛОГИЯ КӨЛДЕР
• ГИДРОЛОГИЯ МҰЗДЫҚТАР
• ГИДРОЛОГИЯ ОКЕАНДАР МЕН ТЕҢІЗДЕР

Негізгі әдебиет

• Гребенюк Г.Н., Ходжаева Г.К. Метеорология және климатология: Оқу-тәжірибелік құрал. / Нижневартовск: Нижневарт гуманитарлық университетінің баспасы, 2012. — 180 б.- ISBN 978–5–89988–963–9.
• Хромов С.П. Метеорология және климатология: оқулық / Хромов С.П., Петросянц М.А. — Москва: М.В. Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университеті, 2012. — 584 б. — ISBN 978-5-211-06334-1.
• Гидрология: жоғары оқу орындарына арналған оқулық / В. Н. Михайлов, С. А. Добролюбов. – Мәскеу; Берлин: Директ-Медиа, 2017. – 752 б. - ISBN 978-5-4475-4463-8.
• Берникова, Т. А. Метеорология және климатология негіздерімен гидрология: жоғары оқу орындарына арналған оқулық / Т. А. Берникова. — 3-ші басылым, стер. — Санкт-Петербург: Лань, 2021. — 428 б. — ISBN 978-5-8114-7876-7.

Қосымша әдебиеттер

• Құрылыс климатологиясы/Архитектура, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер СП РК 2.04-01-2017.
• Вилесов Е.Н., Науменко А.А., Веселова Л.К., Аубекеров Б.Ж. Қазақстанның физикалық географиясы/Оқу құралы. — Жалпы ред. А.А. Науменко. — Алматы: Қазақ университеті, 2009. — 362 б.
• Климат Оңтүстік-Батыс Алтай/Ред. А.В. Егорина. – Өскемен, 2002.