Адам бол

Сипаттама: Курсының мақсаты – Абай Құнанбаевтың адамгершілік концепциясын, философтың моральдық-этикалық көзқарастарының қалыптасуына әсер еткен ерте орта ғасырдан 19 ғасырға дейінгі қоғамдық-саяси, мәдени және ғылыми факторларды зерттеу. Курста адамгершілік ілімінің эволюциясы, Абайдың философиялық-поэтикалық мұрасының өзектілігі, ұлы ойшылдың әділеттілік, гуманизм және адамның адамгершілік сенімділігі туралы ілімі негізінде заманауи мәдениетті қалыптастыру қажеттілігі қарастырылады.

Кредиттер саны: 5

Пререквизиты:

• Мәдениеттану
• Адам. Қоғам. Құқық (Адам және қоғам)

Пәннің еңбек сыйымдылығы:

Жұмыс түрлері	сағат
Дәрістер	15
Практикалық жұмыстар	30
Зертханалық жұмыстар
СӨЖО	30
СӨЖ	75
Қорытынды бақылау нысаны	емтихан
Қорытынды бақылауды жүргізу нысаны	жобаны қорғау түріндегі емтихан

Компонент: Таңдау бойынша компонент

Цикл: Жалпы білімдік пәндер

Мақсат

• "Адам бол" курсының мақсаты Абай Құнанбаевтың "Адам бол"моральдық-адамгершілік тұжырымдамасы туралы білім алушылардың жан-жақты білімін қалыптастыру болып табылады.

Міндет

• Абай дәуіріндегі оқиғалар туралы білімді жүйелеу және оның дүниетанымын қалыптастыру; Абайдың мұрасын зерттеу негізінде студенттердің бойында зерттеу қабілеттерін дамыту және зияткерлік және шығармашылық әлеуетін қалыптастыру; Абайдың «Қара сөздер» еңбегі арқылы қазақстандық қоғамды шоғырландыру үшін идеялық және рухани негіз құру; Абайдың әлемдік және отандық тарих контекстіндегі ерекше және маңызды орны мен рөлін анықтайтын қағидаларды ашу; Абай дәуірі мен қазіргі жаһандық қоғамның өзекті мәселелеріне қатысты жеке тұлғаның адамгершілік ұстанымын тәрбиелеу.

Оқыту нәтижесі: білу және түсіну

• Абай дәуіріндегі құбылыстар мен оқиғаларды сыни талдау арқылы адамзат қоғамының дүниежүзілік-тарихи дамуының жалпы парадигмасымен байланыстыру

Оқыту нәтижесі: білім мен ұғымды қолдану

• Білімдер мен түсініктерді қолдану. Абай дәуіріндегі оқиғалар туралы білімді жүйелеу және оның дүниетанымын қалыптастыру

Оқыту нәтижесі: талқылай білуді қалыптастыру

• Абай шығармаларын сипаттау және талдау әдістерін меңгереді

Оқыту нәтижесі: коммуникативтік қабілеттіліктер

• Абай тұлғасы мен ағартушысының қалыптасуының негізгі кезеңдері туралы білімдерін көрсету

Оқыту нәтижесі: Оқу дағдылары немесе сабаққа қабілеттілігі

• ХІХ - ХХ ғасырлар тоғысында және қазіргі кездегі қазақ мәдениетінің ерекшеліктері мен маңыздылығын талдау

Оқыту әдістері

Оқу сабақтарын өткізу кезінде мынадай білім беру технологияларын пайдалану көзделеді - интерактивті дәріс (оқытудың келесі белсенді түрлерін қолдану: атқарушы (басқарылатын) пікірталас немесе әңгімелесу; модерация; слайдтарды немесе оқу фильмдерін көрсету; ми шабуылы; мотивациялық сөйлеу); - берілген шарттар негізінде әртүрлі жағдайлардың даму сценарийлерін құру; - ақпараттық-коммуникациялық (мысалы, қолданбалы бағдарламалардың кәсіби пакеттерін пайдалана отырып, компьютерлік сыныптағы сабақтар); - іздеу-зерттеу (оқу үрдісінде студенттердің өзіндік зерттеу қызметі); - оқу міндеттерін шешу.

Білім алушының білімін бағалау

Оқытушы ағымдағы бақылау жұмыстарының барлық түрлерін жүргізеді және академиялық кезеңде екі рет білім алушылардың ағымдағы үлгеріміне тиісті баға береді. Ағымдағы бақылау нәтижелері бойынша 1 және 2 рейтинг қалыптастырылады. Білім алушының оқу жетістіктері 100 балдық шкала бойынша бағаланады, Р1 және Р2 қорытынды бағасы ағымдағы үлгерім бағасынан орташа арифметикалық ретінде шығарылады. Академиялық кезеңде білім алушының жұмысын бағалауды пән бойынша тапсырмаларды тапсыру кестесіне сәйкес оқытушы жүзеге асырады. Бақылау жүйесі жазбаша және ауызша, топтық және жеке формаларды біріктіре алады.

Кезең	Тапсырма түрі	Өлшем
1  рейтинг	Семинарлар	0-100
	Өздік жұмыс
	аралық тестілеу
2  рейтинг	Семинарлар	0-100
	Өздік жұмыс
	аралық тестілеу
Қорытынды бақылау	емтихан	0-100

Жұмыс түрлері бойынша оқыту нәтижелерін бағалау саясаты

Тапсырма түрі	90-100	70-89	50-69	0-49
	Өте жақсы	Жақсы	Қанағаттанарлық	Қанағаттанарлықсыз
жазбаша сауалнама	Барлық теориялық сұрақтарға дұрыс және толық жауаптар берілді; Материал логикалық дәйектілікті сақтай отырып, сауатты баяндалды; шығармашылық қабілеттері көрсетілді.	Барлық теориялық сұрақтарға дұрыс, бірақ толық емес жауаптар берілді, елеусіз қателіктер немесе дәлсіздіктер жіберілді; практикалық тапсырма орындалды, бірақ шамалы қателік жіберілді; Материал логикалық дәйектілікті сақтай отырып, дұрыс баяндалды.	Теориялық сұрақтарға жауаптар негізінен дұрыс, бірақ толық емес, тұжырымдардағы дәлсіздіктер мен логикалық қателіктер жіберілді; практикалық тапсырма толық орындалмады; Материал дұрыс баяндалған, бірақ логикалық реттілік бұзылған.	Теориялық сұрақтарға жауаптар өрескел қателіктерден тұрады; практикалық тапсырма орындалмады; жауаптың презентациясында грамматикалық, терминологиялық қателіктер жіберілді, логикалық реттілік бұзылды.
ауызша сауалнама	Барлық теориялық сұрақтарға дұрыс және толық жауаптар берілді; Материал логикалық дәйектілікті сақтай отырып, сауатты баяндалды; шығармашылық қабілеттері көрсетілді.	Барлық теориялық сұрақтарға дұрыс, бірақ толық емес жауаптар берілді, елеусіз қателіктер немесе дәлсіздіктер жіберілді; практикалық тапсырма орындалды, бірақ шамалы қателік жіберілді; Материал логикалық дәйектілікті сақтай отырып, дұрыс баяндалды.	Теориялық сұрақтарға жауаптар негізінен дұрыс, бірақ толық емес, тұжырымдардағы дәлсіздіктер мен логикалық қателіктер жіберілді; практикалық тапсырма толық орындалмады; Материал дұрыс баяндалған, бірақ логикалық реттілік бұзылған.	Теориялық сұрақтарға жауаптар өрескел қателіктерден тұрады; практикалық тапсырма орындалмады; жауаптың презентациясында грамматикалық, терминологиялық қателіктер жіберілді, логикалық реттілік бұзылды.
тестілеу	Барлық теориялық сұрақтарға дұрыс және толық жауаптар берілді; Материал логикалық дәйектілікті сақтай отырып, сауатты баяндалды; шығармашылық қабілеттері көрсетілді.	Барлық теориялық сұрақтарға дұрыс, бірақ толық емес жауаптар берілді, елеусіз қателіктер немесе дәлсіздіктер жіберілді; практикалық тапсырма орындалды, бірақ шамалы қателік жіберілді; Материал логикалық дәйектілікті сақтай отырып, дұрыс баяндалды.	Теориялық сұрақтарға жауаптар негізінен дұрыс, бірақ толық емес, тұжырымдардағы дәлсіздіктер мен логикалық қателіктер жіберілді; практикалық тапсырма толық орындалмады; Материал дұрыс баяндалған, бірақ логикалық реттілік бұзылған.	Теориялық сұрақтарға жауаптар өрескел қателіктерден тұрады; практикалық тапсырма орындалмады; жауаптың презентациясында грамматикалық, терминологиялық қателіктер жіберілді, логикалық реттілік бұзылды.

Бағалау нысаны

Пән бойынша білім алушының білімін қорытынды бағалау 100 баллдық жүйе бойынша жүзеге асырылады және:

• Емтиханда алынған нәтиженің 40%;
• Ағымдағы үлгерімнің 60% - ы.

Қорытынды бағаны есептеу формуласы:

И= 0,6	Р1+Р2	+0,4Э
	2

 

мұндағы, Р1, Р2-тиісінше бірінші, екінші рейтингті бағалаудың сандық эквиваленттері;

Э - емтихандағы бағаның сандық баламасы.

Қортынды әріптік бағасы және оның балдық сандық эквиваленті:

Төрт балдық жүйе бойынша цифрлық баламаға сәйкес келетін білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың әріптік жүйесі:

Әріптік жүйе бойынша бағалар	Балдардың сандық эквиваленті	Балдар (%-тік құрамы)	Дәстүрлі жүйе бойынша бағалар
A	4.0	95-100	Өте жақсы
A-	3.67	90-94
B+	3.33	85-89	Жақсы
B	3.0	80-84
B-	2.67	75-79
C+	2.33	70-74
C	2.0	65-69	Қанағаттанарлық
C-	1.67	60-64
D+	1.33	55-59
D	1.0	50-54
FX	0.5	25-49	Қанағаттанарлықсыз
F	0	0-24

Дәріс сабақтарының тақырыптары

• Әлеуметтік-экономикалық және саяси-құқықтық Абай тұлғасының қалыптасу кезеңіндегі Қазақстандағы жағдай
• Қазақ санасы мен Абай шығармаларының тарихилығы
• Абайдың дүниетанымына ортағасырлық ойшылдардың әсері
• Адам мен адамзатқа деген сүйіспеншілік идеологиялық тұрғыдан-сопылықтың моральдық
• Қазақ жырауының идеяларды дамыту ретіндегі қызметі
• Абайдың дүниетанымын қалыптастыруына орыс зиялыларының әсері
• Абайдың сот және заң шығару қызметі
• Абай Құнанбаевтың Семей облыстық статистика комитетіңде зерттеу қызметі
• Ағарту дәуірі-эволюцияның табиғи кезеңі белсенді қарсаңында әлем халықтарының қоғамдық санасы индустриялық қоғамды қалыптастыру
• Гуманизм және ағартушылық-негізгі принциптер Абайдың "Адам бол" адамгершілік тұжырымдамасы
• Абай ХІХ ғасырдың аяғы – ХХ ғасырдың басындағы қазақ халқының ұлт-азаттық қозғалыстың идеологы ретінде
• XIX – XX ғасырдың аяғында орыс тілі, білім, ғылым, техника және т
• Абайтанудың ғылыми ретінде қалыптасуы мен дамуы
• Абай мұрасы және жаһандану процесі
• Абайдың шығармашылық мұрасы және халықаралық (ЮНЕСКО) және отандық ұйымдар (ғылыми орталықтар, кітапханалар және т

Негізгі әдебиет

• Абай Кунанбаев Қара Сөз. Книга Слов/Атамура,Алматы, 2020 Абайтану. Таңдамалы еңбектер : - Алматы : Қазақ университеті, 2020 Антология абаеведения : в десяти томах / КазНУ им. ал-Фараби, Научно- исследовательский ин-т Абая; [гл. ред. Ж. К. Туймебаев ; под общ. ред. Ж. Дадебаева ; сост.: Л. Мусалы и др.]. – Алматы : Қазақ ун-ті, 2021. Григорьев Е.И. Абай и движение «Алаш», Усть-каменогорск,2020;Григорьев, Е. И. Адам бол. Этико-философское учение Абая/Усть-Каменогорск : ВКГТУ, 2020; Абай және алаш : абайтанудың кейбір мәселелері / З. Кәрімхан, Е. Тоқтарбай. - Нұр-Сұлтан : Алашорда, 2021. - 336 б. 6. Абайдың педагогикалық дүниетанымы: ұжымдық монография / Р. К. Төлеубекова, Е. Ө. Жұматаева, Т. С. Сламбекова. - Нұр-Сұлтан : Алашорда, 2021. - 336 б.

Қосымша әдебиеттер

• 1. Кунанбаев А. Слова назидания / Пер. С. Санбаева.- Алматы: Алматы кітап баспасы, 2013. – 224 с. 2. Абай. Алматы: Жібек жолы, 2012. – 487 б. 3. Абай Құнанбайұлы көңілімнің санасы. Алматы: Олжас кітапханасы, 2012. – 179 б. 4. Тажибаев Т. Философские, психологические и педагогические взгляды Абая Кунанбаева, Алма-Ата, 1957; 5. Абай энциклопедиясы.-Алматы: Атамұра, 1993. 6. Ауезов М. Абай Кунанбаев.- Алматы: Санат, 1995 7. Ауэзов М. Абай (Ибрагим) Кунанбаев. Жизнь и творчество / В кн.: Абай Лирика и поэмы.- М.:Худ.лит., 1940.- С. 11-30 8. Ауэзов М. О., Жизнь и творчество Абая Кунанбаева, в сб.: Мысли разных лет, Алма-Ата, 1959 9. Бейсембиев К., Мировоззрение Абая Кунанбаева, Алма-Ата, 1956 10. Сильченко М.С. Абай. Очерки жизни и творчества – Алма-Ата: Госполиграфия, 1945.- С. 112 с. 11. Мұхтар Әуезов энциклопедиясы - Алматы, «Атамұра» баспасы, 2011 ж. 12. Тажибаев Т., Философские, психологические и педагогические взгляды Абая Кунанбаева, Алма-Ата, 1957 13. Тажибаев Т. Абай Кунанбаев о воспитании молодежи, Алма-Ата, 1954. 14. Иманбетов А.Н. Қазақ этнопедагогикасының негізінде студенттерге патриоттық тәрбие беру: П.ғ.к. ... автореф. Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2007. – 30 б. 15. Орынбеков М. С. Философские воззрения Абая. - Алма-Аты: Білім, 1995. - 136 с. 16. Қазақ философиясы тарихы (ежелгі дәуірден қазіргі заманға дейін). Қазақтың ағартушылық философиясы / З.К. Шәукенова және С.Е. Нұрмұратовтың жалпы редакциясымен. – Алматы: ҚР БҒМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты, 2015ж. 17. Сегизбаев О.А. История казахской философии: от первых архаических представлений древних до философии развитых форм первой половины XX столетия - Алматы: Ғылым, 2007.- 456 с. 18. Б.Ыбырайым. Ақындар аманаты: Хрестоматия-компендиум.-Алматы: Абай атындағы ҚазҰПУ: «Ұлағат» баспасы, 2012.-360 б. 19. Григорьев Е.И. Адам бол: Этико-философское учение Абая /ВКГТУ, «Ассоциация выпускников УКСДИ – ВКТУ – РГКП ВКГТУ им. Д. Серикбаева “Алтын бесiк”». - Усть-Каменогорск, 2006. 20. Григорьев Е.И. Прометей великой степи / Издательство ВКГТУ, Ассоциация выпускников УКСДИ – ВКТУ – ВКГТУ «Алтын бесік».- 4-е изд., перераб. - Усть- Каменогорск, 2005. 21. Абай (Ибраһим) Құнанбайұлы. – Алматы, «Әдебиет әлемі», 2013.-500б. 22. Абай. Қара сөздері. – Алматы: Өнер, 2006. – 124 б. 23. Абай. Қалың елім, қазағым... Өлеңдер . – Алматы: Атамұра, 2002. -224 б. Интернет источники: http://ksu.edu.kz/files/nauka/berkimbaeva_a.pdf https://web.archive.org/web/20121227094606/http://abai.norbekov.kz/ https://rus.azattyq.org/a/abay_kunanbayev_loneliness/2124729.html https://www.youtube.com/watch?v=56Up3HypTRA https://e-history.kz/ru/contents/view/1652 https://tengrinews.kz/opinion/abay-i-monten-941/ https://rus.azattyq.org/a/kodar-o-filosofskoy-proze-abaya/27182376.html https://ru.sputniknews.kz/culture/20190810/11225153/abay-fakty-den-rozhdeniya.htm