Картография және геовизуализация негіздері

Сипаттама: Кеңістіктік ақпаратты көрсету үшін картографиялық материалдарды жасау, талдау және визуализациялау бойынша студенттердің негізгі білімі мен практикалық дағдыларын қалыптастыру. Курста классикалық және заманауи картографиялау принциптері, карталардың түрлері мен элементтері, бағдарламалық жасақтаманы қолдана отырып геодеректерді визуализациялау әдістері зерттеледі. Дизайн ережелеріне, картографиялық проекциялар мен кеңістіктік ақпаратты визуалды ұсыну құралдарын таңдауға ерекше назар аударылады. Студенттер карталардың әртүрлі түрлерін жасауды және түсіндіруді, картаға түсіру мен геовизуализацияның классикалық әдістерін қолдануды, кеңістіктік деректерді талдау үшін картографиялық материалдарды әзірлеуді үйренеді.

Кредиттер саны: 8

Пререквизиты:

• ГАЖ және деректерді өңдеу

Пәннің еңбек сыйымдылығы:

Жұмыс түрлері	сағат
Дәрістер	30
Практикалық жұмыстар
Зертханалық жұмыстар	45
СӨЖО	45
СӨЖ	120
курстық жұмыс
Қорытынды бақылау нысаны	емтихан
Қорытынды бақылауды жүргізу нысаны	Емтихан

Компонент: ЖОО компоненті

Цикл: Базалық пәндер

Мақсат

• Геоғылымдардың әртүрлі салаларында кеңістіктік ақпаратты тиімді көрсету үшін қажетті картографиялық материалдар мен геовизуализацияларды құру, талдау және түсіндіру бойынша студенттердің теориялық білімі мен практикалық дағдыларын қалыптастыру.

Міндет

• Картографияның негізгі ұғымдары, әдістері және заманауи бағыттарымен таныстыру. Әртүрлі мақсаттағы карталарды құру және безендіру қағидаларын меңгеру. Кеңістіктік ақпаратты көрнекі түрде ұсынуға арналған геовизуализация әдістерін игеру. Геоақпараттық жүйелермен (ГАЖ) және арнайы бағдарламалық қамтамасыз етумен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру. Картографиялық материалдарды түсіндіру және оларды ғылыми әрі тәжірибелік міндеттерді шешуде қолдану қабілетін дамыту. Картография және геовизуализацияны кәсіби қызметте қолдануға студенттерді даярлау.

Оқыту нәтижесі: білу және түсіну

• картография мен геовизуализацияның негізгі ұғымдарын, заңдылықтары мен әдістерін білу; картографиялық модельдерді құру және талдау қағидаларын, геовизуализация саласындағы заманауи үрдістерді түсіну.

Оқыту нәтижесі: білім мен ұғымды қолдану

• картографиялау және визуализация әдістерін ғылыми және тәжірибелік міндеттерді шешуде қолдану; кеңістіктік деректерді өңдеу және ұсыну үшін ГАЖ және арнайы бағдарламаларды пайдалану.

Оқыту нәтижесі: талқылай білуді қалыптастыру

• картографиялық материалдар мен визуализация тәсілдерін сыни тұрғыдан бағалау; кеңістіктік талдау нәтижелері бойынша қорытынды жасап, негізделген шешімдер ұсыну.

Оқыту нәтижесі: коммуникативтік қабілеттіліктер

• картографиялық және геовизуалдық зерттеу нәтижелерін ауызша және жазбаша түрде ұсыну; әртүрлі аудиторияға ақпарат жеткізу үшін карталарды, диаграммаларды және инфографиканы тиімді пайдалану.

Оқыту нәтижесі: Оқу дағдылары немесе сабаққа қабілеттілігі

• картография және геовизуализация саласындағы жаңа технологияларды өз бетінше меңгеру дағдыларын қалыптастыру; кәсіби дамуға және инновацияларға бейімделуге дайын болу.

Оқыту әдістері

интерактивті дәріс (оқытудың келесі белсенді түрлерін қолдану: атқарушы (басқарылатын) пікірталас немесе әңгімелесу; модерация; слайдтарды немесе оқу

берілген шарттар негізінде әртүрлі жағдайлардың даму сценарийлерін құру

іздеу-зерттеу (оқу үрдісінде студенттердің өзіндік зерттеу қызметі)

оқу міндеттерін шешу

Білім алушының білімін бағалау

Оқытушы ағымдағы бақылау жұмыстарының барлық түрлерін жүргізеді және академиялық кезеңде екі рет білім алушылардың ағымдағы үлгеріміне тиісті баға береді. Ағымдағы бақылау нәтижелері бойынша 1 және 2 рейтинг қалыптастырылады. Білім алушының оқу жетістіктері 100 балдық шкала бойынша бағаланады, Р1 және Р2 қорытынды бағасы ағымдағы үлгерім бағасынан орташа арифметикалық ретінде шығарылады. Академиялық кезеңде білім алушының жұмысын бағалауды пән бойынша тапсырмаларды тапсыру кестесіне сәйкес оқытушы жүзеге асырады. Бақылау жүйесі жазбаша және ауызша, топтық және жеке формаларды біріктіре алады.

Кезең	Тапсырма түрі	Өлшем
1  рейтинг	Зертханалық жұмыстар	0-100
	Студенттің өздік жұмысы (СӨЖ)
	Аралық бақылау
2  рейтинг	Зертханалық жұмыстар	0-100
	Студенттің өздік жұмысы (СӨЖ)
	Аралық бақылау
Қорытынды бақылау	емтихан, курстық жұмыс	0-100

Жұмыс түрлері бойынша оқыту нәтижелерін бағалау саясаты

Тапсырма түрі	90-100	70-89	50-69	0-49
	Өте жақсы	Жақсы	Қанағаттанарлық	Қанағаттанарлықсыз
Аралық бақылау және емтихан	жүйелік теориялық білімді көрсетеді, терминологияны біледі, құбылыстар мен процестердің мәнін логикалық және дәйекті түрде түсіндіреді, дәлелді тұжырымдар мен жалпылаулар жасайды, мысалдар келтіреді, монологиялық сөйлеуді еркін меңгергенін және нақтылау сұрақтарына тез жауап беру қабілетін көрсетеді	күшті теориялық білімді көрсетеді, терминологияны біледі, логикалық және дәйекті түрде мәнін, құбылыстары мен процестерін түсіндіреді, дәлелді тұжырымдар мен жалпылаулар жасайды, мысалдар келтіреді, монологиялық сөйлеуді еркін меңгергендігін көрсетеді, бірақ сонымен бірге мұғалімнің өз бетінше немесе шамалы түзетуімен түзететін маңызды емес қателіктер жібереді	таяз теориялық білімді көрсетеді, құбылыстар мен процестерді талдаудың нашар қалыптасқан дағдыларын, дәлелді қорытынды жасай алмайтындығын және мысалдар келтіре алмайтындығын көрсетеді, монологиялық сөйлеуді, терминологияны, логиканы және презентация дәйектілігін жете білмейді, мұғалім түзеткен кезде ғана түзете алатын қателіктер жібереді	пәннің теориялық негіздерін білмегендігін, құбылыстар мен процестерді талдаудың қалыптаспаған дағдыларын көрсетеді, дәлелді қорытынды жасай алмайды және мысалдар келтіре алмайды, монологиялық сөйлеуді нашар меңгергендігін көрсетеді, терминологияны білмейді, презентацияның қисындылығы мен дәйектілігінің жоқтығын көрсетеді, тіпті мұғалім түзете алмайтын қателіктер жібереді, сабаққа жауап беруден бас тартады
Зертханалық жұмыстар	қажетті әрекеттер тізбегін сақтай отырып, зертханалық жұмысты толық көлемде орындады; жауапта барлық жазбаларды, кестелерді, суреттерді, сызбаларды, графиктерді, есептеулерді дұрыс және ұқыпты орындайды; қателерді талдауды дұрыс орындайды. Сұрақтарға жауап беру кезінде ол сұрақтың мәнін дұрыс түсінеді, негізгі ұғымдарды дәл анықтайды және түсіндіреді; жауапты жаңа мысалдармен сүйемелдейді, жаңа жағдайда білімді қолдана алады; зерттелген және бұрын зерттелген материал-сынықтар, сондай-ақ басқа пәндерді оқу кезінде алынған материал арасында байланыс орната алады.	"5" бағасына қойылатын талаптарды орындады, бірақ 2-3 кемшілік жіберілді. Білім алушының сұрақтарға жауабы 5-ке жауапқа қойылатын негізгі талаптарды қанағаттандырады, бірақ жаңа жағдайда білімді қолданбай, бұрын зерттелген материалмен және басқа пәндерді оқу кезінде игерілген материалмен байланысты пайдаланбай беріледі; бір қателік немесе екіден көп емес кемшілік жіберілді, білім алушы оларды дербес немесе оқытушының аздаған көмегі арқылы түзете алады.	жұмысты толық орындамады, бірақ практикалық жұмыс көлемінің кем дегенде 50% - ы, бұл дұрыс нәтижелер мен қорытындылар алуға мүмкіндік береді; жұмыс барысында қателіктер жіберілді. Сұрақтарға жауап беру кезінде білім алушы сұрақтың мәнін дұрыс түсінеді, бірақ жауапта бағдарламалық материалды одан әрі игеруге кедергі келтірмейтін курс сұрақтарын игеруде жекелеген проблемалар бар; бір өрескел қателік пен екі кемшіліктен артық емес жіберілді	жұмысты толық орындамады немесе жұмыстың орындалған бөлігінің көлемі дұрыс қорытынды жасауға мүмкіндік бермейді. Сұрақтарға жауап беру кезінде Бағдарламаның талаптарына сәйкес негізгі білім мен дағдыларды меңгермегендігін көрсетеді; 3 бағалау үшін қажет болғаннан көп қателіктер мен кемшіліктер жіберілді немесе қойылған сұрақтардың ешқайсысына жауап бере алмайды.
Студенттің өздік жұмысы (СӨЖ)	Өздік жұмыс толығымен берілген тақыпқа сай. Жұмыс толығымен тиянақты орындалған және құрылымы барлық қажетті сұрақтарға жауап береді. Қабылданған ресми әдістемелерге сәйкес безендірілген. Есептік - графискалық бөлім стандарттарға сай безендірілген. Тапсыру барысында студент толығымен тақырыпты баяндап, қосымша сұрақтарға кідіріссіз жауап береді	Жұмыс тақыпқа сай, толығымен орындалған. Барлық безендіру және рәсімдеу талаптарына жұмыс сай келеді. Бір-екі қателікке рұқсат беріледі. Студент орындалған жұмысты қорғай алады, жұмыс мәнін және мақсатын түсінеді, тек қосымша сұрақтарға бірден жауап бермеуі мүмкін	Жұмысты толық орындамады, бірақ жалпы бағыты мен мәні берілген тапсырмаға сай. Рәсімдеу бойынша олқылықтар және дөрекі қателер бар. Қосымша сұрақтарға жауап бере алмайды	Жұмыстың тақырыбы қате, толықтай орындалмаған не болмаса мүлдем орындалмаған. Қосымша сұрақтарға жауап бере алмайды. Теориялық алған білімді қоллдана алмайды

Бағалау нысаны

Пән бойынша білім алушының білімін қорытынды бағалау 100 баллдық жүйе бойынша жүзеге асырылады және:

• Емтиханда алынған нәтиженің 40%;
• Ағымдағы үлгерімнің 60% - ы.

Қорытынды бағаны есептеу формуласы:

И= 0,6	Р1+Р2	+0,4Э
	2

 

мұндағы, Р1, Р2-тиісінше бірінші, екінші рейтингті бағалаудың сандық эквиваленттері;

Э - емтихандағы бағаның сандық баламасы.

Қортынды әріптік бағасы және оның балдық сандық эквиваленті:

Төрт балдық жүйе бойынша цифрлық баламаға сәйкес келетін білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың әріптік жүйесі:

Әріптік жүйе бойынша бағалар	Балдардың сандық эквиваленті	Балдар (%-тік құрамы)	Дәстүрлі жүйе бойынша бағалар
A	4.0	95-100	Өте жақсы
A-	3.67	90-94
B+	3.33	85-89	Жақсы
B	3.0	80-84
B-	2.67	75-79
C+	2.33	70-74
C	2.0	65-69	Қанағаттанарлық
C-	1.67	60-64
D+	1.33	55-59
D	1.0	50-54
FX	0.5	25-49	Қанағаттанарлықсыз
F	0	0-24

Дәріс сабақтарының тақырыптары

• қашықтықтан оқыту
• жеке бағытталған (мысалы, тірек-қимыл аппараты бұзылған студенттер үшін экрандағы пернетақтаны және ақпаратты енгізудің балама құрылғыларын пайдалану; есту қабілеті нашар студенттер компьютерлік техниканы, аудио жабдықтарды, видео жабдықтарды, электронды тақтаны оқитын оқу аудиториясына арналған жабдықтар)
• пәнге бағытталған (мақсатты қалыптастыру процесі, яғни мақсаттар оқушылардың ісәрекетінде көрінетін олардың нәтижелері арқылы қалыптасады)
• оқу материалын жасауға көмектесу үшін ұйымдастырылған студенттермен қосымша жеке кеңестер мен сабақтар өткізу
• Картография ғылымы туралы
• Картография тарихы
• Карталар классификациясы
• Карта масштабтары
• Жердің пішіні мен өлшемдері
• Координаталар жүйесі
• Картографиялық проекциялар
• Гаусс-Крюгер проекциясы
• UTM проекциясы
• Генерализациялау
• Семиотика

Негізгі әдебиет

• Картографиянегіздері: оқу-әдістемелікқұралы / Р.О. Ту-рапова. – Aлмaты: Қaзaқуниверситеті, 2018. – 118б. ISBN 978-601-04-3242-0
• Картография жəне топография негіздері: Оқулық. – Алматы: «Дəуір», 2012. - 464 бет.
• Основы картографии : учебное пособие / С. С Рацен, А. А. Матвеева, Е. П. Евтушкова [и др.]. — Тюмень : Издательство «Вектор Бук», 2021. — 195 c. — ISBN 978-5-91409-529-8. — Текст : электронный // Цифровой образовательный ресурс IPR SMART : [сайт]. — URL: https://www.iprbookshop.ru/117667.html (дата обращения: 26.09.2025). — Режим доступа: для авторизир. пользователей
• Пасько, О. А. Практикум по картографии : учебное пособие / О. А. Пасько, Э. К. Дикин. — Томск : Томский политехнический университет, 2014. — 175 c. — ISBN 987-5-4387-0416-4. — Текст : электронный // Цифровой образовательный ресурс IPR SMART : [сайт]. — URL: https://www.iprbookshop.ru/34696.html (дата обращения: 26.09.2025). — Режим доступа: для авторизир. пользователей
• Макаренко, С. А. Картография (курс лекций) : учебное пособие / С. А. Макаренко. — Воронеж : Воронежский Государственный Аграрный Университет им. Императора Петра Первого, 2015. — 147 c. — Текст : электронный // Цифровой образовательный ресурс IPR SMART : [сайт]. — URL: https://www.iprbookshop.ru/72676.html (дата обращения: 26.09.2025). — Режим доступа: для авторизир. пользователей

Қосымша әдебиеттер

• Применение геоинформационной системы QGIS 3 для решения практических задач : лабораторный практикум / составители П. С. Куприенко, Е. П. Вялова, Н. В. Ильина. — Воронеж : Воронежский государственный технический университет, ЭБС АСВ, 2024. — 109 c. — ISBN 978-5-7731-1197-9. — Текст : электронный // Цифровой образовательный ресурс IPR SMART : [сайт]. — URL: https://www.iprbookshop.ru/146999.html (дата обращения: 26.09.2025). — Режим доступа: для авторизир. пользователей
• Геоинформационные системы и технологии : методические указания по выполнению практических работ для студентов, обучающихся по направлению подготовки 09.03.02 «Информационные системы и технологии» всех форм обучения / составители В. Н. Копылов, В. Я. Гуськов. — Новосибирск : Новосибирский государственный архитектурно-строительный университет (Сибстрин), ЭБС АСВ, 2022. — 48 c. — Текст : электронный // Цифровой образовательный ресурс IPR SMART : [сайт]. — URL: https://www.iprbookshop.ru/145217.html (дата обращения: 26.09.2025). — Режим доступа: для авторизир. пользователей