Конкурс атауы: 2024-2026 жылдарға арналған ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық жобаларды гранттық қаржыландыруға арналған конкурс.

Жоба жетекшісінің: Әділқанова Меруерт Әділқанқызы, Доктор PhD, ассoцирленген профессор.

 

Идентификаторлары:

Жобаның зерттеу тобы

№ ТАӘ Жоба бойынша лауазымы Сәйкестендіргіштері (Scopus Author ID, Researcher ID, ORCID, егер бар болса) және тиісті бейіндерге сілтемелері
1. Әділқанова Меруерт Әділқанқыз Жетекші Scopus Author ID: 55809365000 (ttps://www.scopus.com/authid/detail.uri?authorId=55809365000),
ORCID 0000-0002-8193-116X (https://orcid.org/0000-0002-8193-116X).
2 Ғабдысалық Р. Аға ғылыми қызметкер Scopus Author ID: 57204686650,
ORCID ID: 0000-0001-9184-0897,
Google Scholar ID автора: kygszWUAAAAJ),
индекс Хирша по наукометрической базе (Web of Science Researcher ID: AAS-1592-2020, DWF-6516-2022)
3 Мәуліт А. Ғылыми қызметкер Scopus ID: 57220810948. https://orcid.org/0000-0002-0519-3222
4 Андыбаева Г. Ғылыми қызметкер  
5 Отаров Е.С. Кіші ғылыми қызметкер  
6 Ерланұлы Т. Кіші ғылыми қызметкер ResearchGate https://www.researchgate.net/profile/Yerlanuly-Temirlan/research
WOS ID LZI-1386-2025,
ORCID: 0009-0004-9101-3698
7 Дюсупова Г.К. Инженер  
8 Асхатов А.Н. Техник  
Жас ғалымдар (40 жасқа дейін + оқытушылар (студенттер, магистранттар))

 

ТАӘ

Жоба бойынша лауазымы

Сәйкестендіргіштері (Scopus Author ID, Researcher ID, ORCID, егер бар болса) және тиісті бейіндерге сілтемелері

Ескерту (ПОҚ, студент, магистрант, докторант)
1 Кеңесбеков А.Б. Жетекші ғылыми қызметкер Scopus Author ID: 57205287682,
Web of Science Researcher ID: AAJ-2006-2021,
Google Scholar ID: qiSsE64AAAAJ&hl,
ORCID: 0000-0002-5630-9467.		 ПОҚ
2 Магазов Н.М.

Ғылыми қызметкер

 Scopus ID 57220041350, https://www.scopus.com/authid/detail.uri?authorId=57220041350
Web of Science (Researcher ID: ADJ-9528-2022),
Google Scholar ID: BwzDmfUAAAAJ,
ORCID: 0000-0002-9941-9199 https://orcid.org/0000-0002-9941-9199		 докторант

Жобаның аңдатпасы

Жобаның идеясы сұйық тыңайтқыштарды беру үшін болат инжекторларды плазмалық азоттаудың технологиялық процесін әзірлеуге негізделген. Бұл жоба аясында аустенитті 12Х18Н10Т тот баспайтын болаттың трибологиялық және коррозиялық қасиеттерін жақсартатын плазмалық азоттаудың режимі әзірленді. Сондай-ақ 12Х18Н10Т аустенитті тот баспайтын болаттың фазалық құрамы, құрылымы, микроқаттылығы, коррозияға төзімділігі мен ұзақ мерзімділігіне плазмалық азоттаудың температурасының (400÷700°С) кешенді зерттеулері жүргізілуі қажет. Сұйық тыңайтқыштарды беру агрегатының жұмысын имитациялайтын жағдайларда нығайтылған болат инжекторлардың сынақ стенді әзірленеді. Жобаны іске асыру нәтижесінде болаттың 12Х18Н10Т азотталған қабатының біріктірілген әсері мен тозуы кезінде мінез-құлқы туралы жүйеленген эксперименттік деректер алынады. Сұйық тыңайтқыштарды енгізуге арналған мықты инжекторлар толық сынақтан өтеді. Зертханалық, стендтік және далалық сынақтар негізінде пайдалануды жалғастырудың технологиялық жоспары әзірленеді.

Жобаның ғылыми жаңалығы:

  • сұйық тыңайтқыштарды енгізуге арналған болат инжекторлардың қызмет ету мерзімін ұзарту үшін ионды-плазмалық азоттау алғаш рет енгізілді;
  • коррозияға белсенді тұздар мен абразивті бөлшектердің (топырақ) агрессивті ортасының синергетикалық әсері кезінде азотталған 12Х18Н10Т тот баспайтын болаттың тозуға төзімділігі алғаш рет зерттелді.
  • Ұлыбританияның ресми өкілінен N2-H2 ортасында плазмалық азоттау кезінде алынған 12Х18Н10Т тот баспайтын болаттың азотталған қабатының трибологиялық сипаттамалары туралы жаңа мәліметтер алынады.

Жобаның мақсаты: плазмалық азоттаудың технологиялық процесін әзірлеу, сұйық тыңайтқыштарды енгізуге арналған болат инжекторларды нығайтуға мүмкіндік беретін және плазмалық азоттау режимдеріне байланысты құрылымдық-фазалық процестердің, механикалық, трибологиялық және коррозиялық сипаттамалардың өзгеруін зерттеу.

Жобаның күтілетін нәтижелері және алынған нәтижелері:

Жылы

Зерттеу бойынша алынған нәтижелері.
Жарияланымдар (оларға сілтемелері бар) мен патенттер; әлеуетті пайдаланушыларға арналған ақпарат

2024 жыл

Плазмалық азоттау қондырғысын өнімділігін арттыру мақсатында жаңғырту жоспарлануда. Жаңғырту барысында үлгі/бұйым ұстағышының конструкциясы өзгертіліп, қуат көзіның күші арттырылатын болады.

Плазмалық азоттаудың режимдерінің (температура және қанығу ұзақтығы) 12Х18Н10Т болатының азотталған қабатының микроструктурасына, қаттылығына, адгезиялық беріктігіне әсері зерттеледі. Плазмалық азоттаудың жоғары қаттылықты, біркелкі бөлінген құрылымды қамтамасыз ететін оңтайлы параметрлері анықталады.

Азотталған қабаттың сутегінің газ қоспасындағы мазмұнына байланысты қалыптасу ерекшеліктері зерттеледі. Қаттылықты арттыру мен азотталған қабаттың қалыңдығын ұлғайту, сондай-ақ үлгілердің бетінде тотықтардың пайда болуын азайтуға қамтамасыз ететін оңтайлы сутегі концентрациясы анықталатын болады.

2025 жыл

Интенсивті пластикалық деформациядан кейін қалыптасқан құрылымдық ақаулардың азоттың диффузиясына және азоттау кезінде модификацияланған қабаттың қалыптасуына әсері зерттелетін болады. Үлгілердің фазалық құрамы DW-27 рентгендік дифрактометр (XRD) көмегімен рентгендік құрылымдық талдау әдісімен зерттеледі.

12Х18Н10Т болатының коррозиялық және трибологиялық сипаттамалары температураға байланысты зерттеледі. 400÷700°C температурасы диапазонында ионды-плазмалық азоттаудың дугалық разрядтардағы әсерін жүйелі түрде зерттеу жүргізіледі. Коррозия потенциалының, ток тығыздығының және коррозия жылдамдығының мәндері өлшенетін болады.

12Х18Н10Т болатының азотталған үлгілерінің абразивті тозуға төзімділігі ГОСТ 23.208-79 бойынша сынақтан өтеді. Үлгінің тозуы сынақ үлгісінің салмағының өзгеруіне байланысты бағаланады.

2026 жыл

Азотталған қабаттың құрылымының оның трибологиялық сипаттамаларымен өзара байланысы зерттелетін болады. Бастапқы беткі қабаттың құрылымын және үйкеліс кезінде деформация аймағында алынған құрылымның триботехникалық сипаттамалармен өзара байланысын сипаттайтын заңдылықтар анықталатын болады.

12Х18Н10Т болатының азотталған бөлшектерінің тозуға және коррозияға төзімділігіне сынақтар жүргізіледі.

Өңделген және өңделмеген бөлшектердің (топырақ өңдеу құралдарының) қызмет ету мерзімін бағалау мақсатында сынақтар арнайы топырақ бункерінде – нақты далалық жағдайларды имитациялайтын стендте жүргізілетін болады.

Сұйық тыңайтқыштарды енгізуге арналған азотталған болат инжекторлардың далалық сынақтары өткізіледі. Зертханалық, стендтік және далалық сынақтар негізінде тамыр аймағына сұйық тыңайтқыштарды енгізуге арналған инжекторларды нығайту үшін әзірленген технологияны одан әрі енгізудің технологиялық жоспары әзірленеді.

Осы жоба аясында алынған нәтижелер бойынша Web of Science базасының Science Citation Index Expanded индексіндегі рецензияланатын ғылыми басылымдарда және (немесе) Scopus базасында 50-ден кем емес пайызды жинаған және кем дегенде 1 өнертабыс патентінде (оған қатысты оң шешімді қоса алғанда) кемінде 3 (үш) мақала және (немесе) шолу жарияланатын болады.