Конкурс атауы: 2024-2026 жылдарға арналған ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық жобаларды гранттық қаржыландыруға арналған конкурс.

Жоба жетекшісінің: Зайцева Ольга Викторовна, тарих ғылымдарының кандидаты, «Алтын Алтай» мұражайының меңгерушісі.

Идентификаторлары:

• h-индекс 6,
• Scopus AuthorID: 56437738500 https://www.scopus.com/authid/detail.uri?authorId=56437738500,
• Web of Science ResearcherIDN-8286-2014 https://www.webofscience.com/wos/author/record/381830,
• ORCID https://orcid.org/0000-0002-4590-1238.

Жобаның зерттеу тобы

Жобаның аңдатпасы

Шығыс Қазақстандағы жартас өнерінің ең алғашқы қабаты охра негізіндегі минералды бояулармен салынған суреттер болып табылады. Бұл суреттердің сақталуы өте нашар және табиғи бұзылуларға бейім. Бүгінгі таңда көптеген суреттер адам көзімен іс жүзінде ажыратылмайды.

Жобаны жүзеге асыру барысында тау жыныстарының суреттерін жазу және цифрлық қалпына келтіру үшін қолжетімді заманауи технологиялардың (спектроскопия, лазерлік сканерлеу, фотограмметрия, РФА) барлық спектрін пайдалану жоспарлануда. Бұл заманауи, жанаспайтын және бұзылмайтын әдістер алғаш рет бірнеше мыңжылдықтар бойы көрінбейтін жоғалған сызбаларды анықтауға және зерттеуге мүмкіндік береді. Өнер туындыларының бастапқы түрін цифрлық ортада қайта құру қазіргі таңда сурет мұрасын зерттеу мен сақтауда басым бағытқа айналуда. Ежелгі жазбаларда өңсіз түпнұсқаның үстіне бояудың жаңа қабатын жағу арқылы қалпына келтіру мүлдем қолайсыз әдіс болып табылады. Бояғыштардың бастапқы түсін цифрлық реконструкциялау оларды кешенді физикалық-химиялық зерттеу негізінде жүзеге асырылатын болады. Нәтижесінде, түпнұсқаларға ешқандай зиян келтірмей, сандық ортада ежелгі кескіндеменің бастапқы түрін мүмкіндігінше дәл қалпына келтіруге мүмкіндік беретін көшірмелер жасалады.

Жоба барысында құрылған ақпараттық жүйе веб-браузер арқылы үш өлшемді модельдер мен кескіндерді көруге және талдауға мүмкіндік береді.

Осылайша, қалпына келтірілген цифрлық көшірмелер бүкіл әлемдегі алғашқы өнер зерттеушілеріне қол жетімді болады және ұрпақтар үшін жойылып бара жатқан қайталанбас өнерді сақтауға мүмкіндік береді. Алынған суреттері бар үңгірлердің цифрлық реконструкциялары Шығыс Қазақстан облыстық тарихи-өлкетану музейі мен Д. Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан техникалық университетінің Алтын Алтай музейінің экспозицияларына енгізілетін болады.

Нашар сақталған жартастағы суреттерді визуализациялаудың әзірленген әдістемесі Қазақстанның басқа аймақтарындағы және жалпы Орталық Азиядағы монохромды және полихромды кескіндемелерді құжаттауға жаңа мүмкіндіктер береді.

Жоба аясында жасалған Шығыс Қазақстанның көне жазбаларына виртуалды саяхаттар да өңірдегі мәдени мұраны насихаттауға және танымдық туризмді дамытуға қызмет етеді.

Жобаның мақсаты:

Жобаның мақсаты-пәнаралық зерттеулер негізінде Шығыс Қазақстанның ең көне жазбаларын цифрлық қайта құру.

Жоба мақсаттары:

• Барлық қолжетімді жарияланған және мұрағаттық дереккөздер негізінде Шығыс Қазақстан жазбаларының жинағын жасау;
• Шығыс Қазақстанның белгілі жаңа жазбаларының қазіргі жағдайын есепке алу және анықтау мақсатында археологиялық барлау жұмыстарын жүргізу. Географиялық ақпараттық жүйелердің заманауи әдістері мен құралдарын пайдалана отырып, сызбалар кластерлерін және олардың ландшафттарын бастапқы құжаттау, спутниктік геодезия, ұшқышсыз ұшу аппараттарынан аэрофототүсіру;
• Гигапиксельді фотосурет негізінде нашар сақталған кескіндер үшін оңтайландырылған минералды бояулармен жасалған жартас суреттерін визуализациялау әдістемесін әзірлеу, әртүрлі спектрлік диапазондарда түсіру, декорреляцияны созу әдісі (DStretch плагині) және түс кеңістігін өзгерту әдісі арқылы алынған кескіндерді өңдеу;
• SFM (structure from Motion) қағидаты бойынша жердегі лазерлік сканерлеуді және жердегі цифрлық фотограмметрияны пайдалана отырып, суреттері бар кемінде 10 үңгірді үш өлшемді цифрландыру;
• Бояулардың химиялық құрамын және оларды дайындау үшін шикізат көздерін айқындау;
• Ежелгі суреттерді цифрлық қалпына келтіру және қол жетпейтін жазбаларға "баруға" мүмкіндік беретін кемінде 10 виртуалды тур жасау.

Жобаның күтілетін нәтижелері және алынған нәтижелері:

Инфографика