Конкурсатауы: 2024-2026 жылдарға арналған ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық жобаларды гранттық қаржыландыруға арналған конкурс (Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі)

Жоба жетекшісінің: Кузьмина Оксана Николаевна, PhD докторы, ассоциированный профессор.

Идентификаторлар:

• Scopus Author ID: 57212392529
• Researcher ID: AAB-4098-2021
• ORCID ID: 0000-0002-5127-6408

Жобаның зерттеу тобы

Жобаның аңдатпасы:

Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін әлемнің барлық дамыған елдерінде қарқынды өмірге енген ғылыми-техникалық революция ең алдымен сирек металдарды кеңінен қолданумен байланысты. Оларды пайдалану қазіргі заманғы өнеркәсіптің, ғылым мен техниканың жаңа салаларын тудырды. Барлық супермагниттік, өте жеңіл, өте қатты, өте ыстыққа төзімді және жоғары берік құрылымдық материалдар қазіргі кезде сирек элементтер негізінде немесе оларды пайдалану арқылы жасалған. Ресурстарды және энергияны үнемдейтін технологиялардың барлығы сирек элементтерсіз мүмкін емес. Тіпті ауыл шаруашылығында сирек кездесетін металл неодимінің өте аз дозасын қолдану азық-түлік дақылдарының өнімділігін 60 пайызға арттырады. Қазір әскери және азаматтық өнеркәсіпте сирек металдарды тиімді пайдалану үшін мыңдаған аймақтар бар.
Қалба-Нарым металлогендік аймағы ғасырлар бойы егжей-тегжейлі зерттелген ірі сирек металдар провинциясы ретінде белгілі. Орталық Қалбадағы белгілі нысандардың жеткілікті түрде мұқият зерттелуіне қарамастан, бұл құрылымның солтүстік-батысы мен оңтүстік-шығысы әлі де аз зерттелген.
Соңғы онжылдықтарда жаңа кен орындарының елеулі және ірі ашылуы іс жүзінде болған жоқ. Тау-кен өнеркәсібі сонау кеңестік кезеңде балансқа алынған кен орындары мен қорларды игеруде. Нәтижесінде пайдалы қазбалардың стратегиялық маңызды түрлерінің басым бөлігі бойынша іздеу қорларының қысқаруы және іс жүзінде сарқылуы, оларды өндіруші кәсіпорындардың пайдалануына беру үшін пайдалы жер қойнауы учаскелерінің мемлекеттік қорының қысқаруы байқалады.
Жоба бұрыннан белгілі ірі сирек металдар объектілеріне (Юбилейное, Кварцевойе, Белогорское және т. глиноземмен жоғары қаныққан, бұл сирек металдар мен қалайы бар аймақтарға тән айтарлықтай алюминилі құрамның қыртысын көрсетеді; миогеосинклинальді типтегі орта ойпаның қапталында, үлкен терең жарылыстарға іргелес орналасуы; метасоматикалық өзгерген тау жыныстары аймақтарымен және сульфидті, алтынды және қалайы-вольфрамды минералдану көріністерімен байланысты порфирді гипабисальды интрузиялардың болуы; әр түрлі геологиялық түзілістер (интрузиялар, дамбалар, бұзылу аймақтары, тау жыныстарының метасоматикалық өзгеру аймақтары және т.б.) түріндегі дисперсті қалайы-вольфрам минералдануының кең таралуы.

Жобаның мақсаты:

Сирек кездесетін металл кен орындарының (кенді көріністердің) қалыптасу заңдылықтарын және кеңістікте таралу заңдылықтарын зерттеу және стратегиялық маңызы бар пайдалы қазбалардың (Sn, W, Ta, Nb, Li, Be, т.б.) ресурстық әлеуетін арттыру мақсатында оңтүстік-шығыс Қалбаның болашағын бағалау).

Жобаның күтілетін нәтижелері және алынған нәтижелері:

Күтілетін нәтижелер бірқатар литологиялық-стратиграфиялық, магматикалық, тектоникалық және басқа да іздестіру ерекшеліктері негізінде оңтүстік-шығыс Қалбаны бағалаудан, жер қойнауын пайдаланушылардың одан әрі геологиялық барлау жұмыстарын жүргізу үшін перспективалық объектілерді анықтаудан және олардың инвестициялық тартымдылығын бағалаудан тұрады. Қалбаның оңтүстік-шығысындағы маңызды сирек металдардың минералдық-шикізаттық базасын ұлғайту аймақ пен бүкіл ел үшін стратегиялық маңызға ие.